Η λόγια μουσική με λίγα λόγια.

 

Απόστολε, με όλη μου την αγάπη, θα ήθελα να πω τη γνώμη μου σχετικά με τον όρο "λόγια μουσική" ο οποίος έχει καθιερωθεί ή πάει να καθιερωθεί, τα τελευταία χρόνια, και φυσικό είναι να τον χρησιμοποιείς. Δεν θεωρώ ότι ταιριάζει στη μουσική μας αυτός ο όρος, παρότι πολλοί φίλοι συνθέτες τον μετέρχονται. Ως όρος είναι διαχωριστικός, περισσότερο από προσδιοριστικός, και αυτό είναι το κρυφό του ελάττωμα κατά τη γνώμη μου, ανάλογο με το ελάττωμα του παλαιότερου όρου "σοβαρά μουσική". Και ως παρεπόμενο έρχεται το ότι δεν συμπεριλαμβάνει, για να μη πω "δεν θέλει να συμπεριλαμβάνει", ένα μεγάλο μέρος άξια γραμμένης και κοσμαγάπητης μουσικής, που μέρος της συναντάμε π.χ. στον δημοφιλή χώρο του τραγουδιού, του σύγχρονου ή και του παλαιότερου που συνηθίζεται να ονομάζεται λαϊκό, αφαιρώντας έτσι σχεδόν εκ προοιμίου από την μουσική μας το δικαίωμα στην προοπτική, δηλαδή στο να γίνει ευρύτερα γνωστή να αγαπηθεί και - ποιος ξέρει το μέλλον - να γίνει δημοφιλής. Θεωρώ λοιπόν ότι είναι ένας όρος περιττός, για να μην πω ατυχής. Είναι αρκετό να λέμε ότι γράφουμε μουσική, δεν χρειάζεται να λέγεται, και πολύ περισσότερο να λέμε εμείς οι ίδιοι, ότι γράφουμε "λόγια" μουσική. Διότι, επιπλέον, το επίθετο λόγιος, έχει και παραθετικά, και ο υπερθετικός βαθμός του, "λογιώτατος", υπήρξε έως και διακωμωδούμενος ρόλος στην "Βαβυλωνία" του Δ. Βυζάντιου για πάμπολλους ιστορικούς λόγους. Έτσι, νομίζω, δεν το λέω όμως για να συμφωνήσεις, ούτε εσύ, ούτε κάποιος άλλος ...

Από ένα σύντομο διάλογο με τον αγαπητό μου φίλο Απόστολο στο f/b. (11 Ιουλίου 2025)

και μια μικρή συνέχεια:

Περί διαβαθμίσεων, ισοτιμιών και άλλων ονείρων.

Είμαι πλέον στην ηλικία που μπορώ να ξεκινάω μία παράγραφο ως εξής:

«Παλιά, …»

Παλιά, λοιπόν, οι Τράπεζες για να στελεχώσουν το υψηλόβαθμο δυναμικό τους προσλάμβαναν αποφοίτους πανεπιστημίων, κυρίως της Παντείου. Αλλά και κάθε άλλου πανεπιστημίου απόφοιτος, δεκτός. Ίσχυε δε, και το άλλο: τραπεζικοί υπάλληλοι που ευδοκίμησαν κατά την πολυετή υπηρεσία τους, είχαν το προνόμιο να εισηγηθούν την πρόσληψη του παιδιού τους, ή, με ολίγον θάρρος έως θράσος, ομοίως και την πρόσληψη άλλου προσώπου του στενού συγγενικού περιβάλλοντος, (αν ήταν ο προτεινόμενος και απόφοιτος ή έστω μέλλων απόφοιτος πανεπιστημίου, ακόμα πιο εύκολο) και η πρόσληψη αυτή ήταν κατ’ αρχάς δοκιμαστική επί διετίαν τουλάχιστον, όπου με αυστηρότητα εξεταζόταν η ποιότητα των υπηρεσιών του δοκίμου… κι αν πέρναγες το κόσκινο, γινόσουν μόνιμος – ο κάθε μπαμπάς τραπεζικός και οι συνάδελφοί του, που κι αυτοί είτε είχαν προηγηθεί ή επρόκειτο να ακολουθήσουν παρομοίως στην φροντίδα του μέλλοντος των τέκνων τους (ή των τέκνων των αδελφών τους εν πάση περιπτώσει), φρόντιζαν ώστε οι τρύπες του κόσκινου να μεγαλώσουν.

Έτσι, ούτε μήνας δεν είχε περάσει από την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων εισαγωγικών εξετάσεων στα πανεπιστήμια, τον Οκτώβρη του 1976, και ενώ ακόμη δεν είχα προλάβει να κατέβω από το ροζ συννεφάκι του νεοεισηγμένου φοιτητού της Φιλοσοφικής Αθηνών, ήλθε σπίτι μας ένας από τους πιο αγαπητούς πρωτοξάδερφους της μάνας μου να με συγχαρεί και να μου πει:

- Γιώργη, τώρα που πέρασες, να ξέρεις ότι η Εθνική Τράπεζα, βλέποντας στο μέλλον, θέλει να παίρνει νεαρούς υπαλλήλους που πρόκειται να πάρουν πτυχίο πανεπιστημιακό. Εγώ θα εγγυηθώ για σένα. Θα μπεις δόκιμος από τώρα και θα πληρώνεσαι, παράλληλα θα σπουδάζεις, θα τελειώσεις, θα πας στρατό, η θέση σου θα κρατηθεί και θα σε περιμένει, κι όταν απολυθείς θα γίνεις μόνιμος και μιας και θα ‘χεις και το πτυχίο θα παίρνεις μισθό πτυχιούχου, μιάμιση μπορεί αργότερα και δύο φορές πάνω από αυτούς του γυμνασίου. Αρκεί να είσαι καλός υπάλληλος.

Και καθώς κοιτούσα αμήχανος, συνέχισε αναφέροντάς μου, των γονέων παρόντων, την μέλλουσα μισθολογική μου εξέλιξη μέχρι την συνταξιοδότηση, θεωρώντας την σταδιακή μου αποσβόλωση ως προστάδιον μιας επερχόμενης εκρήξεως χαράς που θα κορυφωνόταν με ένα επιτόπιο άλμα ζημιογόνο  για το κεφάλι μου ή για το ταβάνι.

Τον απογοήτευσα τον Σπύρο – δεν τον προσφωνούσα θείο γιατί ήταν μόλις 15 χρόνια μεγαλύτερός μου – πριν από κάτι λίγα θα είχε τριανταρίσει … τότε, αλλά ήδη είχε θέση υποδιευθυντή και παρότι ξάδερφος, πρωτοξάδερφος της μάνας μου και όχι αδερφός, ήταν διατεθειμένος να την ρισκάρει αυτή τη θέση του, για χάρη του παππού μου, του μπάρμπα του, ευεργετώντας εμένα – καλός συγγενής και σωστός μανιάτης.  

Τον απογοήτευσα, διότι προς όφελος είτε του ταβανιού είτε του κεφαλιού μου, παγίως αποσβολωμένος του είπα, «Ευχαριστώ Σπύρο, σε ευχαριστώ από καρδιάς για το ενδιαφέρον σου, αλλά μού ‘ρθε απότομα - θα το σκεφτώ και θα σου πω», έχοντας ήδη σκαρφιστεί ότι θα έλεγα στη μάνα μου, μετά από μερικές μέρες,  να του πει από τηλεφώνου ότι εμένα με ενδιαφέρει να τελειώσω τη Φιλοσοφική και να εργαστώ σε δημόσιο σχολείο, πάντα της άρεσε αυτή η προοπτική για μένα, την θεωρούσε ... ξένοιαστη. Πραγματικά, δεν είχα δύναμη να του τηλεφωνήσω ο ίδιος, γιατί ήμουν βέβαιος ότι θα μου έλεγε «Έλα μέχρι να τελειώσεις, και μετά βλέπουμε» κι εγώ πώς θα του έλεγα την αλήθεια; Το μέγα μετεφηβικό μυστικό μου: «Πέρασα στην Φιλοσοφική για χάρη των γονιών μου, εμένα η μουσική με ενδιαφέρει, απλώς είχα παζαρέψει την επιτυχία μου στις εισαγωγικές με ένα πιάνο …».

Η μάνα μου, βέβαια, κρυφά τρομοκρατημένη μιας και το είχε νιώσει το μέλλον μου, προσπάθησε για να αυτοεξαπατηθεί πρόσκαιρα, να ωραιοποιήσει την άρνησή μου:

«Δεν θα μπορέσει τώρα ο Γιωργάκης να έρθει στην Τράπεζα. Μόλις μπήκε στη σχολή, και το όνειρό του έλεγε, πριν μπει, ότι είναι να γίνει φιλόλογος και να διδάξει κάποτε στην Ιωνίδειο, εκεί που τελείωσε, όπως ο αγαπημένος του καθηγητής ο κύριος Σκουλάτος. Σκέφτεται ότι θα έχει πολύ διάβασμα στη σχολή και θέλει να πάει ένα χρόνο να δει... Αλλά, Σπύρο μου, θα δει ότι δεν είναι δύσκολα, κι εμείς θα τον πείσουμε, και ίσως κι απ΄ του χρόνου να έρθει στην Τράπεζα. Να ‘χεις όλα τα καλά του Θεού που το σκέφτηκες.»

Ήξερε να τα συμβιβάζει όλα, πρόσκαιρα βέβαια … (έχει ο Θεός μέχρι του χρόνου).

Κακός μουσικός τελικά είναι ένας φύσει εγκληματίας που παίζει μουσική ή ένας μουσικός που δεν κατάφερε να γίνει καλός μουσικός, που κι αυτός τι ακριβώς είναι; Είναι άραγε ένας μουσικός που από το πρωί ως το βράδυ κάνει αγαθοεργίες;

Και μιας και το διαλύσαμε… τι παραπάνω κάνει, από έναν απόφοιτο εξαταξίου γυμνασίου, το 1976 πάντα, ένας φιλόλογος υπάλληλος τραπέζης, πέρα από το να παίρνει μισθό πτυχιούχου; Και γιατί στην θέση του να μην είναι με τον ίδιο μισθό ένας απόφοιτος Ωδείου, ενώ θα μπορούσε να είναι, αν μπορούσε να διακτινιστεί στο παρελθόν, ένας απόφοιτος Πανεπιστημίου Μουσικών Σπουδών;

Αυτό το όνειρο το δίχως όνειρα «να τακτοποιηθώ σε μια Τράπεζα» … είναι άραγε (σήμερα!) το μόνο κριτήριο για να μην τελικά κατορθώσει να καταλάβει κάποιος ότι αυτός (ο καλός ή  έστω κακός) που σπούδασε μουσική σε ένα Ωδείο δεν μόχθησε λιγότερο από έναν (καλό ή έστω κακό) που τελείωσε το οποιοδήποτε πανεπιστήμιο; 

Χατσεψούτ

 

Χατσεψούτ... Ωραίο όνομα για να δώσεις σε γάτα! Και διόλου δεν θα ενοχλούσε κάτι τέτοιο, την πριν από 3.528 χρόνια πρώτη κάτοχο του ονόματος, την Χατσεψούτ, μιαν από τις λίγες γυναίκες Φαραώ που διαδέχτηκε τον σύζυγό της Τούθμωσι Β'. Μετά τον θάνατό της, ο προηγουμένως παραγκωνισθείς από αυτήν, μέχρι την ενηλικίωσή του, γιος της από άλλο γάμο του άντρα της, Τούθμωσις Γ', με το που την διαδέχτηκε, επιδόθηκε σε μία πρωτοφανή προσπάθεια εξάλειψης της μορφής της και του ονόματός της από την Ιστορία. Αγάλματά της κονιορτοποιήθηκαν, επιγραφές και ανάγλυφα ξύστηκαν... Κι όμως. Το όνομά της ξανάρθε στο φως όταν αποκρυπτογραφήθηκαν το 1822 τα ιερογλυφικά στο Ντέιρ ελ Μπάχρι και συνδέθηκε με ελάχιστα διασωσμένα αταυτοποίητα μέχρι τότε αγάλματά της, ενώ το 2007 μια εξέταση DNA ταυτοποίησε τη μούμια της που είχε βρεθεί το 1903. Τελικά, σε καμμία εποχή και με καμμία τεχνολογία δεν είναι εύκολο το delete...

Αυτό το κομμάτι με αφορμή τα παραπάνω:

Το μουσικόν καθ' ομοίωσιν.

Μπορεί το λεγόμενο ακουστικό όργανο να αντικατασταθεί από μηχάνημα;

Μπορεί ο «φυσικός» ήχος ή, ακόμα περισσότερο, η ερμηνεία να προσομοιωθεί;

Πρόκειται για δύο διαφορετικά ερωτήματα; Μήπως πιο πολύ από την απάντηση, έχει σημασία το ποιος και γιατί ρωτάει;

Φαντάζομαι ότι ανάλογα ερωτήματα έχουν τεθεί κάθε φορά που εφευρίσκεται ένα μηχάνημα ήχου. Και μηχανές ήχου είναι όλα τα όργανα εκτός από την ανθρώπινη φωνή και οριακώς τα body percussion – τους ήχους που παράγουμε κάνοντας κρουστό όργανο το σώμα μας. Ασφαλώς, τολμώ να πω, η κρούση γέννησε τις μηχανές ήχου. Το κάθε τι στη φύση μπορείς να το χτυπήσεις … Εκτός από σφαλιάρα στον διπλανό σου, ή από σφαλιάρα στο ίδιο σου το σώμα (ίσως και από τύψεις για την σφαλιάρα στον διπλανό σου) μπορείς να δείρεις βράχους, δέντρα, νερό πλατσουρίζοντας ή και μαστιγώνοντας (πρώτος διδάξας ο Ξέρξης) … είναι γενικά να μην πάρεις θάρρος και να μην αναρωτιέσαι συντηρητικώς κάθε τόσο:

– Γιατί να βαράμε τους βράχους, αφού μπορούμε να βαράμε παλαμάκια;

– Γιατί να βαράμε το δέντρο, αφού μπορούμε να βαράμε τους βράχους;

– Γιατί να χτυπάμε κομμένα κλαδιά το ένα με τ' άλλο, αφού μπορούμε να βαράμε με τα χέρια μας το δέντρο;

Παραλείπω μερικά ενδιάμεσα και πάω στο:

– Γιατί να φτιάξουμε ύδραυλι αφού έχουμε τους αυλούς και τους αυλητές… άνεργοι θα μείνουν; Οι αυλητρίδες …;

Και αργότερα:

– Δηλαδή τι θα γίνουν οι ορχήστρες αν βάλουμε στους ναούς εκκλησιαστικό όργανο;

Μεταξύ μας δεν νομίζω ότι αναλογίστηκε κανείς κατ’ αυτόν τον τρόπο αυτά τα ερωτήματα – αφαίρεση κάνω, αλλά να που ούτε καν αντιληφθήκαμε το πότε φτάσαμε στους απογόνους του αυλού, στα ηλεκτρικά πληκτροφόρα και πολύ σύντομα στο συνθεσάιζερ και ειδικότερα στα Samplers (εκ του sample = δείγμα) και στα VST (εκ του Virtual Studio Technology) στα διαβολάκια αυτά που δημιουργούν προσδοκίες μουσικής ακολασίας, συνοδευόμενες από σαρκαστικά υπομειδιάματα συνθετών, αλλά και μουσικών παραγωγών – καθένας για τους δικούς του λόγους. Στα διαβολάκια που προσποιούνται τα αγγελάκια, εσχάτως και με τεχνικές πρώιμης τεχνητής νοημοσύνης, όπως το physical modeling.

Και ναι, πολλές ταινίες, ακόμα και μεγάλης παραγωγής, έχουν πλέον μουσική φτιαγμένη από διαβολάκια. Και ναι ξεκινήσαμε από την προσομοίωση και έχουμε αγγίξει την ομοίωση. Οι περισσότεροι από μας ούτε που αντιλαμβανόμαστε τη διαφορά. Και αν την καταλάβουμε, αισθανόμαστε ξαφνικά μιαν ένδεια αισθητικών και κυρίως ηθικών κριτηρίων, οπότε το αφήνουμε να περάσει ως έχει, μέχρι που να αποσχηματιστούν τα παλαιά πλαίσια και να σχηματιστούν νέα.

Δεν μπορώ να πάρω θέση σαφή, γενική και διεξοδική. Μπορώ όμως να μιλήσω, (υπογραμμίζοντας την επιφανειακή και επιγραμματική προσέγγισή μου),  για το πώς και το γιατί συνεργάζομαι με αυτά τα διαβολάκια:

Μου λύνουν πολλά προβλήματα σχηματισμού μιας απτής εικόνας αυτού που φτιάχνω. Και μπορώ αυτήν την εικόνα να την προσφέρω και σε σας (δηλώνοντας ανώριμα ίσως την ύπαρξή μου), χωρίς να παρακαλέσω μουσικούς ή να επιβαρύνω την φιλία μου με μουσικούς, χωρίς να χρειαστεί να πληρώσω χρήματα που δεν έχω για να μην παρακαλέσω, αλλά κυρίως για να μην χρειαστεί να πληρώσω ή [υπο]χρεωθώ άλλα ( το λιγότερο: χαμόγελα, συγχρωτισμούς, προσποιητές ευγένειες), παρακαλώντας μη μουσικούς, έστω και αν κάποιοι από αυτούς λέγονται … και μουσικοί (ακόμα και οργανισμοί).

Δεν ξέρω λοιπόν αν αισθητικώς τα φέρνω αρκούντως βόλτα, πάντως ηθικώς, νομίζω, επιτυχέστερα. 

Αντιφατικά όλα αυτά, ε;

Νιππούρ

      Αυτό που δεν γνωρίζουμε στην σύγχρονη ψηφιακή επικοινωνία και στους παρεχόμενους από αυτήν συμβολισμούς αρέσκειας, τα λεγόμενα λάικ,  είναι το τι τελικά επικροτείται. Το κυρίως περιεχόμενο της ανάρτησης; Και αλήθεια ποιο είναι αυτό; Αν για παράδειγμα εγώ θεωρώ ότι είναι η μουσική μου, κάποιος άλλος θα μπορούσε να θεωρεί ότι είναι η συμπάθειά του που θα πρέπει να μου εκφράσει. Σε κάθε ανάρτησή μας, υπάρχει το ενδεχόμενο να μην περιέχεται τίποτε άλλο εκτός από την συμπάθεια που θα εκφραστεί. Μια συμπάθεια που ενδεχομένως εν τέλει καταδιώκει αυτόν που την εκφράζει, μιας και τις περισσότερες φορές με το λάικ του μας αποδίδει αυτό που μας χρωστάει και που θα του το ανταποδώσουμε κι εμείς, αφού τα λάικ ως επί το πλείστον και εν δυνάμει είναι, αν όχι γέφυρες αποστάσεων, τουλάχιστον προσωρινές αφέσεις. Και οι αφέσεις πάνε παρέα με τις αμαρτίες. Και οι αμαρτίες είναι παραλείψεις. Και οι παραλείψεις είναι ανθρώπινες, άρα συγχωρούνται.

      Οπότε, το να πω ότι αυτό το κομμάτι το έγραψα διερευνώντας την λειτουργικότητα των τετάρτων του τόνου ως διαβατικών φθόγγων σε ένα κατά τα άλλα απολύτως δωδεκαφθογγικό πλαίσιο, αν και απευθύνεται ειδικώς σε λίγους που μπορούν και ενδιαφέρονται να το κατανοήσουν, πέρα από άχρηστη πληροφορία για τους πολλούς, γενικώς ίσως ακουστεί σαν επαιτεία. Από την άλλη, μπορεί και να λειτουργήσει λυτρωτικά, μιας και θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αυτή καθαυτή η συγκεκριμένη τεχνική μουσική απόπειρα είναι που προσέλκυσε τα λάικ. Ακόμα χειρότερα, θα μπορούσε κάποιος, κι εγώ ο ίδιος,  να πιστέψει ότι το κομμάτι σε κάποιους άρεσε. Και εδώ έρχεται η επικουρία των πραγματολογικών στοιχείων που όταν περιλαμβάνονται στο λεγόμενο «σημείωμα για το έργο», πολλές φορές ενώ φαινομενικά εντείνουν, στην πραγματικότητα ακυρώνουν την ανάγκη ακρόασής του: Η Νιππούρ είναι η αρχαιότερη πόλη της Σουμερίας. Δεν υπήρξε ποτέ ιδιαίτερα σημαντικά ανεπτυγμένη πληθυσμιακά πόλη, πρωτεύουσα που λένε, αλλά την καλύπτει η αχλή του μύθου και θεωρείται λίκνο ενός πολιτισμού. Και λοιπόν;

Κούραση

Αρχίζει να γίνεται πια κουραστικό. Από δω και πέρα, λέει, πρέπει να προσέχω. Δεν ξέρω πόσο πάει η χρέωση – το αυτόματο μήνυμα μας διευκρινίζει ότι είναι αντίστοιχη αυτού που χρεώνει ο κάθε πάροχος. Πάντως, είμαι ένας από τους υποψηφίους να καταγγελθούν στο 1143 (επίτηδες το έγραψα λάθος, για να γλιτώσω την καταγγελία – εκτός και αν το 1143 είναι κάποιος άλλος αριθμός για άλλου είδους επίσης καταγγελία).

Διαβάζω ότι μπορείς να φας και ξύλο, αν βρεθείς κάπου που τρώνε ξύλο όσοι βρίσκονται τυχαία ή επίτηδες εκεί. Αλλά είμαι πια αρκετά μεγάλος και αυτά τα ξέρω… Ποτέ δεν βρίσκομαι σε τέτοια μέρη, διότι από μικρός το ξύλο το φοβάμαι, παρότι αγαπώ και θαυμάζω ιδιαιτέρως τους ξυλουργούς, και η μυρωδιά του ξύλου καθώς μαστορεύεται, ιδίως αυτό που προορίζεται για μουσικά όργανα, με μεθάει. Θυμήθηκα τον μάστορα τον Σίμο Σκεντερίδη, στο υπογειάκι του που το ανεβοκατέβαινα, εικοσάρης, τα δύο τελευταία χρόνια του, εκεί γύρω στο ’82, πριν βγει στην σύνταξη. Με τα παλιά εργαλεία του πατέρα του που τά’ χε φέρει απ’ την Καππαδοκία, μαζί με τα παλιά ξύλα από κωνοφόρα … «αυτά όλα είναι ρουμάνικη ξυλεία, πάνω από 100 χρονώ. Τώρα που θα βγω στη σύνταξη, θα τα πουλήσω και θα είναι το εφάπαξ μου». Πριν κλείσει το μαγαζί, μου χάρισε, «για να με θυμάσαι», ένα ακόνι, ένα ροκάνι και ένα παλιό κομμάτι φιλέτο έλατο, «για καπάκι … αυτό θα βγάλει ωραίο ήχο, γιατί έχει ίσια και λεπτά νερά». Έχω ένα σάζι από τα χέρια του, σάζι με δούγιες – το είχε φτιάξει χωρίς καλούπι … «στον αέρα» όπως έλεγε. Κάθε μεσημέρι, κατά τις μία με μιάμιση ξετύλιγε μια λαδόκολλα με ελιές, ψωμί και τσιμένι για άλειμμα…

... Τώρα που έβαλα μπροστά, να πω ότι, ούτε την μουσική μου την θεωρώ κάτι, ούτε αυτά τα τάχα κείμενα που γράφω, ούτε επιχειρώ κάτι όταν γνωστοποιώ τα διάφορα “και καλά” καλλιτεχνικά που με αφορούν προσωπικώς (και κάποιες φορές και άλλα που προσωπικώς δεν με αφορούν, αλλά μου αρέσουν πάρα πολύ, όπως για παράδειγμα το “Sancta Maria, ora pro nobis” από το “Vespro della Beata Vergine” του Μοντεβέρντι). Ή μάλλον, κάτι επιχειρώ: να κάνω αυτό που κάνουν και πολλοί άλλοι. Γιατί; Επειδή το να κάνεις αυτό που κάνουν και οι πολλοί άλλοι, σε απαλλάσσει από την προσωπικότητά σου, η οποία είτε υφίσταται, είτε δεν υφίσταται, μετά ή άνευ παρρησίας, ωστόσο είναι υποχρεωτική, και κρίνεσαι αν την έχεις ή δεν την έχεις – έτσι λένε. Κουραστικό…

Προβλήματα πιστοποίησης

Μέχρι πρότινος, δεν υπήρχε τρόπος να πεις με βεβαιότητα ότι ένα κτίριο είναι άδειο από ανθρώπους. Θα έπρεπε να μπεις μέσα να το επιθεωρήσεις εξονυχιστικά, οπότε, κατά την ώρα της επιθεωρήσεως, τουλάχιστον ένας άνθρωπος, εσύ, ήταν μέσα. 

Όταν, κατόπιν της εξονυχιστικής – φρίκη βασανιστηρίων μου φέρνει η λέξη – λεπτομερούς καλύτερα, επιθεωρήσεως, ακόμα κι αν σταδιακώς, είχες ασφαλίσει κάθε πόρτα, κάθε επιμέρους επιθεωρημένου τμήματος του κτιρίου, και όταν πια είχες κλείσει πίσω σου και την εξώπορτα, ουδείς πιστοποιητής μπορούσε να αναλάβει την ευθύνην τής πιστοποιήσεως ότι εν τω μεταξύ, από κάπου, άγνωστο πώς, δεν έχει χωθεί κρυφά κάποιος, παρεισφρήσει που λεν, γνωστός ή άγνωστος ολίγην σημασία έχει, ακόμα κι αν λάδωσε κάποιον απ’ τους φρουρούς, ένας σε κάθε μπαλκονόπορτα, η αμοιβή των οποίων εκαλύφθη είτε με χορηγίες, είτε από κάποιον κρατικόν κορβανά, οι δε φρουροί – λεπτομέρεια – χάριν της επιστημονικότητος του πειράματος, απεχώρησαν όχι από το εσωτερικόν κύριον κλιμακοστάσιον, αλλά οι περισσότεροι από την εξωτερικήν σκάλα κινδύνου, ενώ άλλοι πιο τολμηροί πηδήξαν στον ακάλυπτο, δίκην αλεξιπτώτου κρατώντας τις ομπρέλες τους. 

Όπως δεν έχει σημασία, αν υπερβατικά όντα, ή και εξωγήινοι σουλατσάρουν εκεί μέσα από κτίσεώς του, προερχόμενοι από διαστάσεις και κόσμους ακόμα αγνώστους – εμάς, μας ενδιαφέρει, στην μέχρι πρότινος εποχή – μην ξεχνιόμαστε – ένας τρόπος πιστοποιήσεως ότι ένα κτίριο είναι άδειο από ανθρώπους, όταν εμείς είμεθα εκτός αυτού. 

 Προτρέχω και λέω ότι, επιπολαίως και την σήμερον, αυταπατώμεθα ότι έχομεν ασφαλή πλέον τρόπο να το πιστοποιήσουμε, και ούτως να γελοιοποιήσουμε το νοητικόν πείραμα του Σρέντινγκερ, με την, ίσως νεκρή, ίσως ζώσα, γάτα εντός κυτίου. Οι κάμερες ασφαλείας με τις οποίες μπορούμε να γεμίσουμε το κτίριο, ώστε, κατόπιν της εξόδου μας από αυτό, να αποδεικνύουν την εντός του απουσία ανθρωπίνης οντότητος, έχουν μιαν ελαχίστην χρονοκαθυστέρηση. Εξερχόμενοι του κτιρίου, και αυτομάτως εξαιρούντες τον εαυτό μας από το να είμεθα μια ανθρωπίνη οντότης εντός αυτού, έστω και αν ο εκτός του κτιρίου βοηθός μας μας, ο ελεγκτής του συστήματος ασφαλείας με τις κάμερες, ο έχων την ευθύνην της πιστοποιήσεως, κοιτάζοντας τα μόνιτορ, ή και με βοήθεια κάποιας υπολογιστικής εφαρμογής, μας πει ότι ουδείς είναι πλέον εντός του κτιρίου, το πείραμα είναι άκυρον. Διότι εάν παραλλήλως με εμάς, καθώς ελέγχουμε το κτίριο και καθώς τοποθετούμε τις κάμερες ασφαλείας, κάποιος σουλατσάρει εκεί μέσα, το πράττει αυτό ενόσω το κτίριο δεν θεωρείται άδειο από ανθρώπους. Την στιγμή που, ως επιθεωρητής του κτιρίου, θα βγαίνω ή θα βγαίνεις … (-Τελικά να επιθεωρήσω εγώ ή εσύ; … Κάποιος πρέπει να μείνει στις κάμερες… ΟΚ, ας επιθεωρήσω εγώ.) … τη στιγμή λοιπόν που θα βγαίνεις – συγγνώμη, ξεχάστηκα – τη στιγμή που θα βγαίνω από το κτίριο, ακόμα και αν αυτός που σουλατσάρει εκεί μέσα, ολοένα σουλατσάρει και τον βλέπεις στις κάμερες, δεν θα μπορείς να πεις, να πιστοποιήσεις, βρε αδερφέ, με βεβαιότητα, ότι για όσο διαρκεί αυτή η ελαχίστη χρονοκαθυστέρηση της μετάδοσης του σήματος από τις κάμερες στα μόνιτορ, αυτό το κάθαρμα δεν βρήκε ένα μαγικό τρόπο να εξαφανιστεί και μετά να επανεμφανιστεί. Αφού δεν μπορείς να πιστοποιήσεις με βεβαιότητα το αν εξαφανίστηκε, έστω και για όσο διαρκεί η χρονοκαθυστέρηση, δεν έχει καμία σημασία το να μου πεις ότι το κτίριο τελικά .... δεν είναι άδειο.

αφιερωμένο, όχι στην επικαιρότητα, αλλά στον Γιώργο Σεργάκη που μου θύμισε τον Ζωρζ Μελιές

Θέα από την Πνύκα

Από την Πνύκα, ατενίζοντας την Ακρόπολη, μού ‘ρχεται στο μυαλό η Αθηναϊκή Συμμαχία και η ολίσθησή της: Ο Παρθενώνας, ύμνος της αθηναϊκής ηγεμονίας, ναός και θησαυροφυλάκιο συγχρόνως, θαύμα αισθητικής … αν από την ιστορικότητα του έργου κρατάς μόνον το έργο τέχνης, συνεχίζοντας έτσι την παράδοση εκείνων που, υπό συγκεκριμένη γωνία, στο μνημείο αυτό είδαν μόνον επωφελείς τίτλους πνευματικής αλλά και υλικής ιδιοκτησίας: “σε μας που διατυμπανίζουμε την αναγνώριση του κάλλους του, σε μάς ανήκει”.

- Αχ, η ενωμένη Ευρώπη μας, ξεστράτισε…

Λίγο πιο κάτω, κάπου χωμένο, βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου.

ΙΣΟΔΥΝΑΜΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ

ΑΥΤΟΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ

ΝΑ ΜΗΝ ΔΙΑΒΑΖΕΤΕ

Cogito ergo sum ?

Φθινοπωρινοί διάλογοι με τον εαυτό μου Ι: Προσπάθεια αυτεπίγνωσης

-Έχεις σκεφτεί τι είσαι;

-Είσαι παμπόνηρος και πας να με μπλέξεις.

-Άσε τώρα τους χαρακτηρισμούς για να κερδίσεις χρόνο. Αν θες απαντάς, ή μάλλον αν μπορείς.

-Δηλαδή τι έγινε αν δεν μπορώ, ή αν χρειάζομαι λίγο χρόνο για να σκεφτώ; Είναι ψόγος αυτή η αδυναμία μου, ώστε αν θα έπρεπε να τον αποφύγω, η μόνη διέξοδος θα ήταν η προσποίηση ότι τάχα δεν θέλω να απαντήσω;

-Το κλώθεις και κερδίζεις κι άλλον χρόνο. Μπορείς να απαντήσεις άμεσα;

-Οκ. Το παίζεις ότι είμαστε σε κουίζ. Είμαι μέρος του σύμπαντος. Σε κάλυψα;

-Δηλαδή μου λες ότι έχεις επίγνωση ότι υπάρχει σύμπαν και ότι είσαι μέρος του. Ομολογουμένως αγνοούσα αυτές τις επιστημονικές σου γνώσεις και εκπλήσσομαι.

-Δηλαδή θες να μου πεις ότι μόνον ο Χώκινς θα εδικαιούτο αυτήν την απάντηση;

-Όχι βέβαια. Καθένας που μπορεί με οποιονδήποτε τρόπο να απαντά σε ερωτήσεις, δικαιούται να τις απαντά. Αυτό που πάντα θα πρέπει να ελέγχεται είναι η επίγνωση της απάντησής του.

-Το ξέρεις ότι μιλάς σαν αυτά τα πρωτόλεια μελλοντολογικά μηχανήματα των εξωγήινων πολιτισμών που συναντούσε το Εντερπράιζ σε κάθε επεισόδιο του Σταρ Τρεκ.

-Δηλαδή επιμένεις ότι υπάρχει σύμπαν και μάλιστα αντλείς αυτήν σου τη βεβαιότητα από τηλεοπτικές σειρές του ’60.

-Όχι βέβαια. Δηλαδή όχι μόνο από εκεί. Το ότι υπάρχει σύμπαν το λένε εδώ και χιλιετίες. Αλλά ειδικά στον εικοστό αιώνα, και ακόμα περισσότερο στον εικοστό πρώτο, νομίζω ότι αποτελεί βεβαιότητα. Ένα μεγάλο μέρος του έχει χαρτογραφηθεί και υπάρχουν τόσες θεωρίες για την δημιουργία του, την κατάστασή του και το μέλλον του.

-Μμμμ. Βλέπω παρακολουθείς και ντοκιμαντέρ.

-Άσε τις ειρωνείες. Δεν είμαι φυσικός επιστήμων, αλλά άλλοι που είναι, μας διαβεβαιώνουν ότι υπάρχει.

-Ωραία. Εσύ με ποια βεβαιότητα μου λες ότι είσαι μέρος του και ότι υπάρχει;

-Δηλαδή αν σου έλεγα ότι είμαι συνθέτης, τι θα έλεγες;

-Θα έλεγα να το συζητήσουμε μιαν άλλη φορά. 

Θερινοί διάλογοι με τον εαυτό μου V: Μερίδιον ευθύνης

αφιερωμένο στον Silezukuk και το σχόλιό του σε αυτό το ποστ

- Το τσούζεις σήμερα, ε;

- Το κατά δύναμιν. Το κατά δύναμιν όχι το δικό μου, αλλά του κρασιού.

- Πώς σου φαίνεται αυτό το κρασί;

- Πολύ του γούστου μου. Ξηρό, ξιδάτο, χωρίς προφανή αρώματα φρουτώδη που συνήθως δεσπόζουν στα άσπρα κρασιά.

- Γιατί τα λες άσπρα και όχι λευκά;

- Γιατί δεν είμαι ορμηνεμένος σερβιτόρος. Το κρασί το άσπρο είναι άσπρο γιατί χρυσίζει, όπως "άσπρα" λέγανε και τα χρυσά νομίσματα.

- Καλά, στους συνειρμούς και στις αυτοαιτιολογήσεις είσαι μανούλα. Παρεμπιπτόντως "άσπρα - acse" λέγανε τα ασημένια νομίσματα, αυτά που πρωτοέκοψε στους πρώιμους οθωμανικούς χρόνους ο Ορχάν ο Α' το 1328. Τα μπουκάλια πάντως, για να ξαναγυρίσουμε την κουβέντα στο ίδιο σημείο, γράφουν «οίνος λευκός».

- Αυτό ακριβώς. Δεν γράφουν «κρασί άσπρο». Οι φιάλες παρεμπιπτόντως.

- Είσαι για να ‘σαι. Δε μου λες – έτσι για να το διασκεδάσουμε, αλλάζω θέμα – τι μερίδιο ευθύνης πιστεύεις ότι έχουν οι συμπολίτες ενός δολοφόνου για την πράξη του;

- Εξαρτάται. Συμπεριλαμβάνεις και τους κατά συρροήν;

- Κυρίως αυτούς. Και πολύ περισσότερο αυτούς που καταφέρνουν να γίνουν ηθικοί αυτουργοί εκτεταμένων ολέθρων.

- Εννοείς αρχηγούς ομάδων, φυλών, κρατών που συμπαρασύρουν τους οπαδούς τους σε αιματηρές συρράξεις και γενοκτονίες;

- Ναι. Αλλά μην μου απαντήσεις μεταθέτοντας το πεδίο συζήτησης.

- Γιατί το λες αυτό;

- Επειδή σε ξέρω. Συνήθως, καθώς δεν καταφέρνεις να συγκροτήσεις μιαν απάντηση σε ένα συγκεκριμένο πεδίο, μεταθέτεις αναλογικά το θέμα σε ένα πεδίο που μπορείς να χειριστείς.

- Εντάξει. Θα είμαι τίμιος. Δεν θα αναφέρω τίποτα  για ακροατές μουσικής. Αλλά δεν πρόκειται να σου απαντήσω και στο αρχικό σου ερώτημα. Προτιμώ να απολαύσω σιωπηρά το κρασί μου.

- Μήπως ήπιες λιγάκι παραπάνω;

- Σε παρακαλώ, μην ξαναρχίζεις την κουβέντα από το ίδιο σημείο. 

Θερινοί διάλογοι με τον εαυτό μου ΙV: Φιλική Εταιρεία

- Έχω ένα δόλιο σχέδιο;
- Δεν υπάρχει σχέδιο χωρίς δόλο.
- Σαχλαμάρες. Ουσιαστικά ανασυντάσσεις αυτό που είπα για να δημιουργήσεις εντυπώσεις.
- Σε ποιον θα δημιουργήσω εντυπώσεις, αφού μόνο οι δυο μας συζητάμε;
- Θα δημιουργήσεις εντυπώσεις στον εαυτό σου, καθώς θα φαντάζεσαι ότι σε αυτόν τον διάλογο θα είχες το πάνω χέρι αν υπήρχε ακροατήριο.
- Και τι σημασία έχει αν ο εαυτός μου με λατρέψει;
- Θα τα έχετε καλά μεταξύ σας.
- Δεν με έπεισες, αλλά τέλος πάντων. Ποιο είναι το δόλιό σου σχέδιο;
- Να κλείσω το facebook και μετά να πω σε έναν φίλο μου ή σε μία φίλη μου -που μας συνδέει πραγματική φιλία, δηλαδή πίνουμε μαζί κάθε τόσο ένα ποτήρι κρασί και ξέρουμε ο ένας μυστικά του άλλου - ότι η φιλία μας τελειώνει αν δεν κλείσει το facebook. Και όταν λέμε τελειώνει, εννοούμε χωρισμός.
- Και τι περιμένεις να γίνει;
- Αν δεν τσιμπήσει δεν θα το κλείσει. Αν τσιμπήσει και το κλείσει, είναι μάλλον βέβαιο ότι θα ζητήσει το ίδιο και από κάποιον ή κάποιαν άλλη. Φαντάζεσαι τι έχει να γίνει;
- Δεν κόβεις καλύτερα το κάπνισμα; 

Θερινοί διάλογοι με τον εαυτό μου ΙΙΙ: Καβγαδάκι

- Ο λόγος σου αν θες να πιάσει τόπο πρέπει να βρίσκεται εκεί που δεν ακούγεται.
- Θα με αφήσεις επιτέλους να πιω το ουίσκι μου με την ησυχία μου;
- Γιατί; Δεν σε απασχολεί αυτό που είπα;
- Το βρίσκω ανόητο. Έχεις την τάση να παραμετροποιείς το κάθε τι. Και να το βαραίνεις εξ ορισμού, κάτι που δεν έχει νόημα αν δεν πρόκειται να γράψεις εγχειρίδιο γεωμετρίας.
- Α, συγγνώμη που δεν σε αφήνω να σουρώσεις με την ησυχία σου.
- Γιατί εσύ πόσα έχεις πιει;
- Όσα κι εσύ;
- Ε, βγάλε λοιπόν το σκασμό.
- Αυτό εννοούσα εξ αρχής. 

Θερινοί διάλογοι με τον εαυτό μου ΙΙ: Σταφύλια

-Έχω δει πολλούς τενεκέδες ξεγάνωτους.
-Το λες για τους μαέστρους;
-Ναι, Οι περισσότεροι δεν έχουν βρει τίποτα. Όχι βέβαια ότι φταίνε. Σάμπως οι συνθέτες είναι καλύτεροι;
-Γιατί αφήνεις απ' έξω τους ερμηνευτές; Τους φοβάσαι;
-Η αλήθεια είναι ότι τους σέβομαι. Σέβομαι την ανασφάλειά τους και την αγάπη τους για τις ευκολίες. Και ναι τους φοβάμαι. Μου θυμίζουν τα παιδάκια που 'θέλαν να τα παίξουμε επειδή είχαν δική τους μπάλλα,
-Παράδοξο μου φαίνεται. Κανονικά, η ιδιοκτησία της μπάλλας θα έπρεπε να συμβολίζει τους συνθέτες.
-Ασυνείδητα μεροληπτείς υπέρ των μαέστρων, αλλά αν το καλοσκεφτείς οι συνθέτες δεν έχουν να κάνουν με τη μπάλλα. Ούτε καν με τους κανόνες του παιχνιδιού. Η ειλικρινής εικόνα τους είναι μάλλον σχετική με τα νυκτολούλουδα στις άκρες των πεζοδρομίων.
-Καταντάς φθηνά λυρικός. Τότε ποια είναι η ψευδής εικόνα τους;
-Η ταύτισή τους με τις δεξιότητες: να παίζουν καλή αμπάριζα, εφτάπετρο, τα μήλα, τα μέντα-μέντα τα μελιγκήτικα, τα στρατιωτάκια ακούνητα. Να μαζεύουν πόκεμον .... γενικά οι πειθαρχίες. Και είμαι ακριβά λυρικός. Υποφέρω.
-Εξιδανικεύεις.
-Σιγά τα ωά. Δηλαδή οι ερμηνευτές τι κάνουν; Δεν εξιδανικεύουν συνεχώς το παρελθόν, συγκαλύπτοντας την παραδοπιστία τους; Και υποφέρουν επίσης. Τόση αυτοπειθαρχία δεν αντέχεται.
-Ισοπεδώνεις τα πάντα.
-Φυσικά. Είναι ακόμα καλοκαίρι.

Θερινοί διάλογοι με τον εαυτό μου Ι: Μελλοντική θέσις

- Αντιπαθώ αφόρητα τις μικροφιλοδοξίες. Είναι σύμφυτες με τον επαρχιωτισμό και την αβελτηρία του. Και μάλιστα σκέφτομαι ότι πέραν του επαρχιωτισμού υπάρχει ο όρος "μικροεπαρχιωτισμός". Απελπισία. Γι' αυτό φροντίζω να μένω έξι μήνες εδώ και έξι στον Πειραιά.

-Δηλαδή τον Πειραιά τον θεωρείς πόλη; Και την άνεσή σου, μια εδώ και μια εκεί, την θεωρείς φιλοσοφική κατάκτηση; Απλώς συνταξιούχος είσαι.

Αιφνίδια θυμοσοφία

Οι πυλώνες της Μουσικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα

Τα Ωδεία είναι τα παλαιότερα θεσμοθετημένα ιδρύματα μουσικής εκπαίδευσης της Ελλάδας και φέρουν τεράστιο βάρος ιστορικότητας. Πολύ αργότερα ιδρύθηκαν τα μουσικά Σχολεία (Γυμνάσια-Λύκεια) και τα Πανεπιστήμια Μουσικολογίας και Μουσικών Σπουδών. Δεν έχει ακόμα ιδρυθεί Μουσική Ακαδημία – έλλειψη βασικότατη. Διότι σχεδόν παγκοσμίως έχει εμπεδωθεί ότι  αυτοί είναι οι πυλώνες της Μουσικής Εκπαίδευσης προς κατευθύνσεις, άλλοτε συγκλίνουσες και άλλοτε αποκλίνουσες.

Κάθε ένας από αυτούς τους πυλώνες έχει δικό του σύστημα ένταξης σπουδαστών, δικό του πρόγραμμα σπουδών, και δικές του απολυτήριες εξετάσεις, κάτι που συχνά δημιουργεί ερωτήματα ιεράρχησης, που κυρίως τίθενται αν αμφισβητηθεί η αυτονομία του καθενός και θεωρηθεί ότι κάποιος από αυτούς μπορεί να υπαγάγει υπ’ αυτόν τους άλλους.

Ωστόσο, αν το δούμε στην πράξη, κάθε ένα από αυτά τα Μουσικά Εκπαιδευτικά ιδρύματα, απευθύνεται σε διαφορετικής ιδιοσυγκρασίας ανθρώπους και οι απόφοιτοί τους αποκτούν μεν σε ένα μεγάλο βαθμό αλληλοεπικαλυπτόμενα προσόντα, ωστόσο και σε έναν άλλον βαθμό διαφορετικά.

Στο Ωδείο ο σπουδαστής εντάσσεται είτε με την εγγραφή του στην προκαταρκτική βαθμίδα και ολοκληρώνει κατά τον προβλεπόμενο χρόνο (κατ’ ελάχιστον 8 έως 11 χρόνια αναλόγως την ειδικότητα οργάνου) είτε μέσω κατατακτηρίων εξετάσεων σε αντίστοιχο της κατάρτισής του επίπεδο, όπου στην υψηλότερη δυνατή βαθμίδα κατάταξης (β' ανωτέρας για τα όργανα, β' ειδικό αρμονίας για τα θεωρητικά) τού επιτρέπεται ύστερα από τουλάχιστον 2 χρόνια φοίτησης να αποκτήσει τίτλο (Πτυχίο ή Δίπλωμα). Ωστόσο η ουσία του μεγέθους της ύλης και των απαιτήσεων παραμένει σταθερή, άρα και η κατάταξή του πιστοποιεί ότι όλην την προβλεπόμενη από τον νόμο προηγούμενη του επιπέδου κατάταξης ύλη την έχει διδαχθεί, είτε εντός του Ωδείου σε μακρά περίοδο "υπό κατάταξη" είτε μέσω ιδιαιτέρων μαθημάτων, είτε συνδυάζοντας τα δύο προηγούμενα. Πέρα από το ειδικό ατομικό μάθημα επιλογής του, τα γενικά υποχρεωτικά μαθήματα περιφερειακώς ενισχύουν την τεχνική κατάρτισή του (Θεωρία, Σολφέζ, Χορωδία, Μουσική Δωματίου κλπ) ενώ μαθήματα όπως η Μορφολογία και η Ιστορία της Μουσικής, στοιχεία Λογοτεχνίας, κλπ, διαφοροποιούμενα ανά κλάδο ειδικών αντικειμένων, του παρέχουν μιαν εγκύκλιο Μουσική Παιδεία. Τέλος με το πρακτικό διδασκαλείο, αποκτά εμπειρία διδακτική για να μπορεί εντός των Ωδειακών πλαισίων να διδάξει το αντικείμενο για το οποίο θα αποκτήσει τίτλο. Το ωδειακό Πτυχίο λοιπόν ή το Δίπλωμα πιστοποιούν αφενός την εκτελεστική ικανότητα κάποιου, αφετέρου την διδακτική εντός του ωδειακού συστήματος ικανότητα. Απόφοιτοι Ωδείων στελεχώνουν Ορχήστρες και παλαιότερα μέσω διαγωνισμού, εφόσον διέθεταν και απολυτήριο Λυκείου, κάλυπταν θέσεις καθηγητή Μουσικής σε γενικά σχολεία, (Δημοτικά, Γυμνάσια, Λύκεια), ενώ κάποιοι από αυτούς τους καθηγητές Μουσικής με απόσπαση στελέχωναν θέσεις ειδικότητας σε Μουσικά Σχολεία, πολλοί μάλιστα απόφοιτοι ωδείων εξακολουθούν να είναι ενταγμένοι ως καθηγητές μέσης α’ βάθμιας και β’ βάθμιας εκπαίδευσης. Βαθμιαίως αυτοί οι τελευταίοι αντικαθίστανται από τους αποφοίτους των Μουσικών Πανεπιστημίων.

Στα Μουσικά Σχολεία εντάσσεται κάποιος μαθητής που τελείωσε το Δημοτικό κατόπιν εξετάσεων διακρίβωσης μουσικότητας. Το πρόγραμμα των μουσικών μαθημάτων εξελίσσεται παραλλήλως με το πρόγραμμα των μαθημάτων ενός γενικού σχολείου. Και στα Μουσικά Σχολεία μπορεί κάποιος μαθητής να ενταχθεί αργότερα κατόπιν κατατακτηρίων. Το πρόγραμμα μουσικών μαθημάτων στα Μουσικά Σχολεία είναι εν πολλοίς αντίστοιχο τεχνικώς με αυτό των Ωδείων. Απλώς ο χρόνος φοίτησης στο Μουσικό σχολείο είναι περιορισμένος κατά το μέγιστο στις 2 τριετίες (Γυμνάσιο, Λύκειο), ενώ ο χρόνος φοίτησης στο Ωδείο κατά κανόνα ευρύτερος (ξεκινώντας από την πολύ μικρή ηλικία των 5 ετών) μπορεί να παραταθεί έως και το διπλάσιο του προβλεπομένου ελαχίστου. Αυτό επιτρέπει στους σπουδαστές των Ωδείων να αποκτήσουν το πτυχίο ή το δίπλωμά τους στην ηλικιακή φάση που εκείνοι θα επιλέξουν. Κάτι αντίστοιχο που επιχειρήθηκε και θεσμοθετήθηκε για τους αποφοίτους Μουσικών Λυκείων προς απόκτηση τίτλων ισότιμων των Ωδειακών, θεωρητικών σπουδών, βυζαντινής μουσικής, παραδοσιακών και κλασσικών οργάνων, μετά από ειδικές προκηρυσσόμενες εξετάσεις, στην ουσία του έχει ατονήσει. Άλλωστε, πολλοί απόφοιτοι Μουσικών Σχολείων, όπως και Ωδείων, δεν ακολουθούν τον μουσικό κλάδο. 

Στα Πανεπιστήμια Μουσικολογίας ή Μουσικών Σπουδών, καθώς και στα αντίστοιχα ΤΕΙ, οι σπουδαστές εντάσσονται διερχόμενοι τις πανελλήνιες εξετάσεις, εξεταζόμενοι επιπλέον σε ειδικά μαθήματα: Αρμονία, εξετάσεις ακουστικών ικανοτήτων. Τις ικανότητες για να διέλθουν τις ειδικές εξετάσεις, οι υποψήφιοι μπορούν να τις αποκτήσουν είτε μέσω της Ωδειακής παιδείας, είτε μέσω της αντίστοιχης που εφαρμόζεται στα Μουσικά Σχολεία, είτε ακόμα και με ιδιαίτερα μαθήματα. Δηλαδή δεν αποτελεί τυπικώς απαραίτητη προϋπόθεση για την συμμετοχή σε αυτές η φοίτηση είτε σε Ωδείο, είτε σε Μουσικό Σχολείο, πολύ δε περισσότερο δεν είναι απαραίτητος κάποιος ωδειακός τίτλος σπουδών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο και τυπικώς το Μουσικό Πανεπιστήμιο δεν αποτελεί ουσιαστική ιεραρχική συνέχεια του Ωδείου, ενώ του Μουσικού Σχολείου αποτελεί ιεραρχική συνέχεια στον βαθμό που αποτελεί και των Γενικών Σχολείων.

Ο υποψήφιος φοιτητής του Πανεπιστημίου λοιπόν προϋποτίθεται ότι έχει μουσική εκπαίδευση, ωστόσο αυτή είναι αδιάφορο πόθεν προέρχεται ή πόσο ευρεία είναι. Επίσης όταν ένας φοιτητής επιλέξει την ειδικότητα οργάνου ή της σύνθεσης για την απόκτηση και του αντίστοιχου πανεπιστημιακού τίτλου ειδικότητας, είναι βέβαιο ότι δεν ξεκινάει από το μηδέν εντός του Πανεπιστημίου, μάλλον είναι βέβαιο ότι η μέχρι τότε κατάρτισή του οφείλεται σε ωδειακή παιδεία, καθότι ακόμα και από Μουσικό Σχολείο προερχόμενος, είναι γνωστό ότι κατά κανόνα φοιτούσε ή και εξακολουθεί να φοιτά και σε Ωδείο, οπότε η απόκτηση της πανεπιστημιακού επιπέδου ειδικότητος δεν είναι αποκλειστικό αποτέλεσμα της Πανεπιστημιακής του εκπαίδευσης, κάτι που πιστοποιείται από το γεγονός ότι είτε παραλλήλως, είτε κατόπιν, είτε προηγουμένως, ο φοιτητής επιδιώκει και την απόκτηση ωδειακού τίτλου. Υπ΄ αυτήν την έννοια, η Ωδειακή και η Πανεπιστημιακή εκπαίδευση δεν συνδέονται ιεραρχικώς. Ένας πχ διπλωματούχος Ωδείου στο πιάνο, και ένας πτυχιούχος Πανεπιστημίου με την ειδικότητα του πιανίστα, δεν είναι απαραιτήτως ο ένας καλύτερος από τον άλλον ως ερμηνευτές. Απλώς, διαφέρουν κατά την εγκύκλιο παιδεία, και έχουν άλλου τύπου διδακτικό εξοπλισμό, ο μεν ωδειακός μέσα από το πρακτικό διδασκαλείο, ο δε πανεπιστημιακός μέσα από τα παιδαγωγικά μαθήματα.

Το κατά τύπον και ουσία ισχύον, οι καθηγητές των Ωδείων να κατέχουν απαραιτήτως Ωδειακό τίτλο, είναι κάτι που πρέπει να διατηρηθεί, αν θέλουμε να διατηρήσουμε πλήρως αυτό που η Ωδειακή παιδεία προσφέρει. Μένει αυτός ο τίτλος να διαβαθμιστεί όχι ιεραρχούμενος στον ίδιον άξονα με τον Πανεπιστημιακό, αλλά παραλλήλως. Με αυτού του τύπου τον συσχετισμό θα πρέπει να προχωρήσουμε και στην ίδρυση Μουσικής Ακαδημίας. Η εισαγωγή σε αυτήν θα πρέπει να γίνεται με μόνο κριτήριο τις μουσικές ικανότητες. Η Μουσική Ακαδημία (διεθνώς μονοσήμαντη έννοια) θα δίνει τα εφόδια σε ταλαντούχους μουσικούς να ανεβάσουν το ερμηνευτικό επίπεδό τους. Ειρρήσθω εν παρόδω ότι το ισχύον πρόγραμμα Ωδειακής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, εφαρμοζόμενο στην ακρίβειά του, καθιστά την απόκτηση διπλώματος το ίδιο ή και περισσότερο δύσκολη από την απόκτηση Bachelor αρκετών ξένων Ακαδημιών – δεν έχει κάποιος παρά να δει το απαιτούμενο πρόγραμμα απολυτηρίων εξετάσεων. Άλλωστε για να ενταχθεί κάποιος σε ένα μουσικό σύνολο, ή ορχήστρα, θα περάσει από ακρόαση - ο τίτλος σπουδών θα του ζητηθεί εκ των υστέρων και μόνον εφόσον αυτό έχει μισθολογικής φύσεως σημασία. Όπως επίσης κάποιος εξελίσσεται ως σολίστ ή ως συνθέτης όχι εκθέτοντας τους τίτλους σπουδών του, αλλά το έργο του. 

Εν κατακλείδι, μόνον, η αυτονομία των πυλώνων Ωδείο - Ακαδημία, Μουσικό Σχολείο -  Πανεπιστήμιο, μπορούν να διασφαλίσουν την παραγωγή ερμηνευτών, συνθετών, δασκάλων καθηγητών, μουσικολόγων, μεταπτυχιακών, διδακτόρων κλπ. Αν οι πυλώνες αυτοί συγχωνευτούν θα αποκλείσουν διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες να βρουν τον δρόμο που ταιριάζει στην κάθε μια.

Γιώργος Χατζημιχελάκης 

Η φωτογραφία καθ' υπόδειξιν του φίλου
κοντραμπασσίστα Βασίλη Παπαβασιλείου