Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα κείμενα για τη μουσική. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα κείμενα για τη μουσική. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Τετάρτη, Δεκεμβρίου 28, 2022

Περί διαβαθμίσεων, ισοτιμιών και άλλων ονείρων.


Είμαι πλέον στην ηλικία που μπορώ να ξεκινάω μία παράγραφο ως εξής:

«Παλιά, …»

Παλιά, λοιπόν, οι Τράπεζες για να στελεχώσουν το υψηλόβαθμο δυναμικό τους προσλάμβαναν αποφοίτους πανεπιστημίων, κυρίως της Παντείου. Αλλά και κάθε άλλου πανεπιστημίου απόφοιτος, δεκτός. Ίσχυε δε, και το άλλο: τραπεζικοί υπάλληλοι που ευδοκίμησαν κατά την πολυετή υπηρεσία τους, είχαν το προνόμιο να εισηγηθούν την πρόσληψη του παιδιού τους, ή, με ολίγον θάρρος έως θράσος, ομοίως και την πρόσληψη άλλου προσώπου του στενού συγγενικού περιβάλλοντος, (αν ήταν ο προτεινόμενος και απόφοιτος ή έστω μέλλων απόφοιτος πανεπιστημίου, ακόμα πιο εύκολο) και η πρόσληψη αυτή ήταν κατ’ αρχάς δοκιμαστική επί διετίαν τουλάχιστον, όπου με αυστηρότητα εξεταζόταν η ποιότητα των υπηρεσιών του δοκίμου… κι αν πέρναγες το κόσκινο, γινόσουν μόνιμος – ο κάθε μπαμπάς τραπεζικός και οι συνάδελφοί του, που κι αυτοί είτε είχαν προηγηθεί ή επρόκειτο να ακολουθήσουν παρομοίως στην φροντίδα του μέλλοντος των τέκνων τους (ή των τέκνων των αδελφών τους εν πάση περιπτώσει), φρόντιζαν ώστε οι τρύπες του κόσκινου να μεγαλώσουν.

Έτσι, ούτε μήνας δεν είχε περάσει από την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων εισαγωγικών εξετάσεων στα πανεπιστήμια, τον Οκτώβρη του 1976, και ενώ ακόμη δεν είχα προλάβει να κατέβω από το ροζ συννεφάκι του νεοεισηγμένου φοιτητού της Φιλοσοφικής Αθηνών, ήλθε σπίτι μας ένας από τους πιο αγαπητούς πρωτοξάδερφους της μάνας μου να με συγχαρεί και να μου πει:

- Γιώργη, τώρα που πέρασες, να ξέρεις ότι η Εθνική Τράπεζα, βλέποντας στο μέλλον, θέλει να παίρνει νεαρούς υπαλλήλους που πρόκειται να πάρουν πτυχίο πανεπιστημιακό. Εγώ θα εγγυηθώ για σένα. Θα μπεις δόκιμος από τώρα και θα πληρώνεσαι, παράλληλα θα σπουδάζεις, θα τελειώσεις, θα πας στρατό, η θέση σου θα κρατηθεί και θα σε περιμένει, κι όταν απολυθείς θα γίνεις μόνιμος και μιας και θα ‘χεις και το πτυχίο θα παίρνεις μισθό πτυχιούχου, μιάμιση μπορεί αργότερα και δύο φορές πάνω από αυτούς του γυμνασίου. Αρκεί να είσαι καλός υπάλληλος.

Και καθώς κοιτούσα αμήχανος, συνέχισε αναφέροντάς μου, των γονέων παρόντων, την μέλλουσα μισθολογική μου εξέλιξη μέχρι την συνταξιοδότηση, θεωρώντας την σταδιακή μου αποσβόλωση ως προστάδιον μιας επερχόμενης εκρήξεως χαράς που θα κορυφωνόταν με ένα επιτόπιο άλμα ζημιογόνο  για το κεφάλι μου ή για το ταβάνι.

Τον απογοήτευσα τον Σπύρο – δεν τον προσφωνούσα θείο γιατί ήταν μόλις 15 χρόνια μεγαλύτερός μου – πριν από κάτι λίγα θα είχε τριανταρίσει … τότε, αλλά ήδη είχε θέση υποδιευθυντή και παρότι ξάδερφος, πρωτοξάδερφος της μάνας μου και όχι αδερφός, ήταν διατεθειμένος να την ρισκάρει αυτή τη θέση του, για χάρη του παππού μου, του μπάρμπα του, ευεργετώντας εμένα – καλός συγγενής και σωστός μανιάτης.  

Τον απογοήτευσα, διότι προς όφελος είτε του ταβανιού είτε του κεφαλιού μου, παγίως αποσβολωμένος του είπα, «Ευχαριστώ Σπύρο, σε ευχαριστώ από καρδιάς για το ενδιαφέρον σου, αλλά μού ‘ρθε απότομα - θα το σκεφτώ και θα σου πω», έχοντας ήδη σκαρφιστεί ότι θα έλεγα στη μάνα μου, μετά από μερικές μέρες,  να του πει από τηλεφώνου ότι εμένα με ενδιαφέρει να τελειώσω τη Φιλοσοφική και να εργαστώ σε δημόσιο σχολείο, πάντα της άρεσε αυτή η προοπτική για μένα, την θεωρούσε ... ξένοιαστη. Πραγματικά, δεν είχα δύναμη να του τηλεφωνήσω ο ίδιος, γιατί ήμουν βέβαιος ότι θα μου έλεγε «Έλα μέχρι να τελειώσεις, και μετά βλέπουμε» κι εγώ πώς θα του έλεγα την αλήθεια; Το μέγα μετεφηβικό μυστικό μου: «Πέρασα στην Φιλοσοφική για χάρη των γονιών μου, εμένα η μουσική με ενδιαφέρει, απλώς είχα παζαρέψει την επιτυχία μου στις εισαγωγικές με ένα πιάνο …».

Η μάνα μου, βέβαια, κρυφά τρομοκρατημένη μιας και το είχε νιώσει το μέλλον μου, προσπάθησε για να αυτοεξαπατηθεί πρόσκαιρα, να ωραιοποιήσει την άρνησή μου:

«Δεν θα μπορέσει τώρα ο Γιωργάκης να έρθει στην Τράπεζα. Μόλις μπήκε στη σχολή, και το όνειρό του έλεγε, πριν μπει, ότι είναι να γίνει φιλόλογος και να διδάξει κάποτε στην Ιωνίδειο, εκεί που τελείωσε, όπως ο αγαπημένος του καθηγητής ο κύριος Σκουλάτος. Σκέφτεται ότι θα έχει πολύ διάβασμα στη σχολή και θέλει να πάει ένα χρόνο να δει... Αλλά, Σπύρο μου, θα δει ότι δεν είναι δύσκολα, κι εμείς θα τον πείσουμε, και ίσως κι απ΄ του χρόνου να έρθει στην Τράπεζα. Να ‘χεις όλα τα καλά του Θεού που το σκέφτηκες.»

Ήξερε να τα συμβιβάζει όλα, πρόσκαιρα βέβαια … (έχει ο Θεός μέχρι του χρόνου).

Κακός μουσικός τελικά είναι ένας φύσει εγκληματίας που παίζει μουσική ή ένας μουσικός που δεν κατάφερε να γίνει καλός μουσικός, που κι αυτός τι ακριβώς είναι; Είναι άραγε ένας μουσικός που από το πρωί ως το βράδυ κάνει αγαθοεργίες;

Και μιας και το διαλύσαμε… τι παραπάνω κάνει, από έναν απόφοιτο εξαταξίου γυμνασίου, το 1976 πάντα, ένας φιλόλογος υπάλληλος τραπέζης, πέρα από το να παίρνει μισθό πτυχιούχου; Και γιατί στην θέση του να μην είναι με τον ίδιο μισθό ένας απόφοιτος Ωδείου, ενώ θα μπορούσε να είναι, αν μπορούσε να διακτινιστεί στο παρελθόν, ένας απόφοιτος Πανεπιστημίου Μουσικών Σπουδών;

Αυτό το όνειρο το δίχως όνειρα «να τακτοποιηθώ σε μια Τράπεζα» … είναι άραγε (σήμερα!) το μόνο κριτήριο για να μην τελικά κατορθώσει να καταλάβει κάποιος ότι αυτός (ο καλός ή  έστω κακός) που σπούδασε μουσική σε ένα Ωδείο δεν μόχθησε λιγότερο από έναν (καλό ή έστω κακό) που τελείωσε το οποιοδήποτε πανεπιστήμιο; 

Πέμπτη, Ιουνίου 16, 2022

Βρες σε ποιες κλίμακες ανήκει ένας φθόγγος, ένα διάστημα, μια συγχορδία ή μια έως και εξάφωνη συνήχηση

Έφτιαξα μια μηχανούλα σε μορφή EXCEL, η οποία απαντά τα βασανιστικά για τους μαθητές θεωρίας και αρμονίας ερωτήματα, "σε πόσες και ποιες κλίμακες μείζονες και ελάσσονες ανήκει η τάδε νότα, ή το τάδε διάστημα, ή η τάδε συγχορδία" και το πήγα λίγο παραπέρα "μια οποιαδήποτε έως και εξάφωνη συνήχηση". 



Δείτε την τι απαντάει όταν την ρωτάς π.χ. σε ποιες κλίμακες βρίσκεται το διάστημα C-E (ντο-μι)


Οι οδηγίες χρήσης είναι ενσωματωμένες, αλλά τις αναπαραθέτω:

Στο πεδίο  "ΟΙ ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ" περιέχονται σε κάθε γραμμή και μία κλίμακα. Η βάση, δηλ. η Ι βαθμίδα της κλίμακας, η οποία και την ονοματοδοτεί, είναι με κόκκινα μεγαλύτερα γράμματα. Οι ομώνυμες κλίμακες είναι ομαδοποιημένες χρωματικά σε τετράδες που περιέχουν τον μείζονα τρόπο και τις τρεις μορφές του ελάσσονα. Αριστερότερα στο πεδίο ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΡΟΠΩΝ περιέχεται αντίστοιχα για κάθε κλίμακα η ονομασία του τρόπου στον οποίο ανήκει η δομή της. Έτσι για να δούμε πχ την κλίμακα Ντο Μείζονα, σκρολάρουμε μέχρι να φτάσουμε και να δούμε την κόκκινη νότα C και αριστερά τον χαρακτηρισμό ΜΕΙΖΩΝ. Συμπεριλαμβάνονται όλες οι κλίμακες από την Ντο διπλή ύφεση μέχρι την Ντο διπλή δίεση.

ΜΕΘΟΔΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ
Στο κόκκινο πεδίο ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ, με το αγγλικό πληκτρολόγιο, σε κάθε ένα από τα κελιά συμπληρώστε τους φθόγγους προς αναζήτηση (ένας φθόγγος σε κάθε κελί, μέχρι 6 φθόγγοι συνολικά). 
Χρησιμοποιείστε κεφαλαία A, B, C, D, E, F, G αντιστοίχως για Λα, Σι, Ντο, Ρε, Μι Φα, Σολ. 
Για δίεση # (SHIFT+3), για ύφεση το b (πεζό Β), για διπλή δίεση το x (πεζό Χ) για διπλή ύφεση 2 φορές το b. Τα σύμβολα αλλοιώσεων να μπαίνουν κολλητά (χωρίς ενδιάμεσο διάστημα-space) μετά το αρχικό κεφαλαίο γράμμα της νότας, πχ. Abb (όχι Α bb).

Παράδειγμα 1.  
Θέλουμε να αναζητήσουμε σε ποιες κλίμακες βρίσκεται η νότα Ντο. 
Στο πεδίο ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ πάμε στο αριστερότερο από τα κελιά το ακριβώς από κάτω από το κόκκινο κελί 1 και  γράφουμε C. Στη στήλη ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ αυτόματα βγαίνει η λέξη TRUE σε κάθε κελί που ανήκει σε γραμμή η οποία περιέχει κλίμακα στην οποία υπάρχει το C ενώ για όσες δεν το περιέχουν βγαίνει η λέξη FALSE.
Μπορούμε να  επιλέξουμε να εμφανίζονται μόνο  οι TRUE γραμμές, επιλέγοντας πάνω το εικονίδιο του φίλτρου (το κουμπί με το βελάκι που εμφανίζεται πάνω δεξιά από το ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ), και  κλικάροντάς  το επιλέγουμε να εμφανίζονται μόνο τα TRUE αποτελέσματα, πρώτα ξετσεκάροντας την Επιλογή Όλων και μετά τσεκάροντας μόνο την επιλογή TRUE.
Κάτω από τη στήλη "Βάση" με κόκκινο χρώμα βλέπουμε τη βάση των κλιμάκων στις οποίες συναντάμε τη νότα ντο και αριστερά στην πρώτη στήλη (ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΡΟΠΩΝ) το γένος και το είδος της κλίμακας.

























Παράδειγμα 2. 
Θέλουμε να αναζητήσουμε σε ποιές κλίμακες βρίσκεται το διάστημα Ντο-Σολ δίεση. 
Κάτω από το κόκκινο κελί 1 της αναζήτησης γράφουμε C και στο διπλανό του (κάτω από το κόκκινο κελί 2) γράφουμε G#. Για να εμφανίζονται μόνο τα TRUE αποτελέσματα, ενεργούμε όπως στο Παράδειγμα 1.








Για να αναζητήσουμε σε ποιες κλίμακες ανήκει μια τρίφωνη  έως και εξάφωνη,  συνήχηση ή συγχορδία, κάνουμε την Αναζήτηση με ανάλογο τρόπο για 3 έως 6 διαφορετικές νότες.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Πριν από κάθε αναζήτηση πατάμε το κουμπί του φίλτρου και τσεκάρουμε το επιλογή όλων.  


Τρίτη, Ιουνίου 22, 2021

Ανάλεκτα για το τρίχορδο μπουζούκι

Το τρίχορδο μπουζούκι υπήρξε το κύριο «εργαλείο» του ρεμπέτικου τραγουδιού της εποχής λίγο πριν - λίγο μετά από την «Ξακουστή Τετράδα του Πειραιώς» (Μάρκος Βαμβακάρης, Γιώργος Μπάτης, Ανέστος Δελλιάς, Στράτος Παγιουμτζής). To τρίχορδο μπουζούκι μορφολογικά ανήκει στην οικογένεια της  πανδουρίδος.

Η καταγωγή της πανδουρίδος όπως μαρτυρούν οι αλεξανδρινοί λεξικογράφοι, είναι ασσυριακή. Ο ρήτορας και λεξικογράφος Ιούλιος Πολυδεύκης που καταγόταν από την Ναύκρατι της Αιγύπτου και έζησε περί τον 2ο  μ.Χ. αιώνα, στο περίφημο «Ονομαστικόν» του, (λεξικό με λήμματα της αττικής διαλέκτου, του οποίου σώζεται επιτομή που συνέταξε τον 9ο αιώνα ο Βυζαντινός λόγιος Αρέθας), σημειώνει για την πανδουρίδα: «τρίχορδον δε, όπερ Ασσύριοι πανδούραν ωνόμαζον· εκείνων δ' ήν και το εύρημα» (το τρίχορδο, που οι Ασσύριοι ονόμαζαν πανδούρα· ήταν άλλωστε δική τους εφεύρεση)»,  Πολυδ. (IV, 60). Ο Αθήναιος, συμπατριώτης του Πολυδεύκη, (τέλος 2ου αρχές 3ου μ.Χ. αι.) μας παραδίδει ότι κατά τον αρχαίο Πυθαγόρα «η πανδούρα κατασκευαζόταν από τους τρωγλοδύτες της Ερυθράς Θάλασσας από λευκή δάφνη που φυτρώνει κοντά στη θάλασσα» (Αθήναιος, Δ', 183F-184A, 82). Ο Νικόμαχος Γερασηνός, πυθαγορικός (60-120 μ.Χ) γράφει στο «Αρμονικής Εγχειρίδιον» (κεφ. 4) ότι κάποιο είδος μονόχορδου ονομαζόταν «φάνδουρος». Ο γραμματικός Ησύχιος ο Αλεξανδρεύς (5ος μ.Χ. αι.) στο «Λεξικόν» του αποδίδει τη λέξη «πανδουρίς» στο όργανο και τον όρο «πάνδουρος» για τον εκτελεστή: «πανδούρα ή πανδουρίς, όργανον μουσικόν. Πάνδουρος δε ο μεταχειριζόμενος το όργανον».

 

Τα ανωτέρω από την "Εγκυκλοπαίδεια της Αρχαίας Ελληνικής Μουσικής", του Κύπριου μαέστρου, συνθέτη και μουσικολόγου Σόλωνα Μιχαηλίδη, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.

Μια γυναικεία μορφή  που κρατάει ένα τρίχορδο όργανο, σε αγαλματίδιο του 13ου  π.Χ αιώνα που κοσμεί το αρχαιολογικό Μουσείο της Χάιφας, έρχεται να επιβεβαιώσει την πανάρχαια καταγωγή του οργάνου. 

Η τρίχορδη πανδουρίς των αρχαίων ελλήνων ήταν ένα όργανο μάλλον εξαιρεμένο από την διαδεδομένη μουσική πράξη, στην οποία δέσποζαν τα αρποειδή έγχορδα (λύρες, βάρβιτοι, κιθάρες κλπ, καθώς και ποικιλία αυλών και κρουστών). Ήταν όργανο για περιθωριακή χρήση ίσως, δεν το απαντούμε σε παραστάσεις αγγείων. Το γνωρίζουμε από αυτό το χαρακτηριστικό ανάγλυφο Μούσας (Μαντινεία, 5ος π.Χ. αι) και από αγαλματίδια Ταναγραίων. Ίσως να προσιδίαζε στις γυναίκες αυτό το όργανο. 

Στην γλυπτική παράσταση είναι ευδιάκριτη η μορφή και το μέγεθος του οργάνου, καθώς και η χρήση πλήκτρου (πέννας) για το παίξιμό του. Η παράσταση με έναν τολμηρό διασκελισμό, μας παραπέμπει σε αυτήν την ζωγραφιά γιαπωνέζας γκέισας που παίζει το τρίχορδο shamisen, ως μία επιπλέον επιβεβαίωση της διάδοσης των τριχόρδων οργάνων της μορφής της πανδουρίδος  μέχρι και την Άπω Ανατολή.

Η μεσαιωνική εξέλιξη της πανδουρίδας μας οδηγεί στα όργανα με λαουτοειδή μορφή. Στο περίφημο έργο του Κωνσταντίνου Πορφυρογένητου «Περί Βασιλείου Τάξεως» ή «De Cerimoniis aulae byzantinae» (μία συλλογή διατάξεων, κανόνων και εθιμοτυπικών παραδόσεων της βυζαντινής αυλής), παρατίθεται ένα είδος τελετουργίας που ονομάζεται «το Γοτθικόν». Εκεί συναντάμε και ορχήστρες πανδουριστών:  

«Τῇ ἐννάτῃ ἡμέρᾳ τῆς δωδεκαημέρου, τῶν δεσποτῶν ἐπὶ τοῦ δείπνου καθεζομένων, ὃ καὶ τρυγητικὸν προσαγορεύεται, ἐν ταῖς δυσὶν εἰσόδοις τοῦ μεγάλου τρικλίνου τῶν ιθʹ Ἀκκουβίτων ἵστανται οἱ μέλλοντες παῖξαι τὸ Γοτθικὸν οὕτως. Ἐν μὲν τῷ ἀριστερῷ μέρει, ἐν ᾧ καὶ ὁ δρουγγάριος τοῦ πλοΐμου παρίσταται, ἵσταται ὁ τοῦ μέρους τῶν Βενέτων μαΐστωρ μετὰ καὶ ὀλίγων δημοτῶν καὶ τῶν πανδουριστῶν μετὰ τῶν πανδούρων, καὶ ὄπισθεν αὐτοῦ οἱ δύο Γότθοι φοροῦντες γούνας ἐξ ἀντιστρόφου καὶ πρόσωπα διαφόρων εἰδέων, βαστάζοντες ἐν μὲν τῇ ἀριστερᾷ χειρὶ σκουτάρια, ἐν δὲ τῇ δεξιᾷ βεργία. Ὁμοίως καὶ ἐν τῷ δεξιῷ μέρει, ἐν ᾧ καὶ ὁ δρουγγάριος τῆς βίγλης παρίσταται, ἵσταται ὁ τοῦ μέρους τῶν Πρασίνων μαΐστωρ μετὰ καὶ ὀλίγων δημοτῶν μετὰ καὶ τῶν πανδουριστῶν μετὰ τῶν πανδούρων, καὶ ὄπισθεν αὐτοῦ οἱ δύο Γότθοι φοροῦντες γούνας ἐξ ἀντιστρόφου καὶ πρόσωπα διαφόρων εἰδέων, βαστάζοντες ἐν μὲν τῇ ἀριστερᾷ χειρὶ σκουτάρια, ἐν δὲ τῇ δεξιᾷ βεργία.» (4934 κε’).

 Ωστόσο, ο πολύτιμος Φαίδων Κουκουλές, στο περιώνυμον ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, μας πληροφορεί ότι στα βυζαντινά χρόνια η λέξη "πανδουριστής" (αλλά και "φάνδουρος, ο") σημαίνει γενικώς τον οργανοπαίκτη και ειδικότερα τον σαλπιγκτή του Ιπποδρόμου.

Στα μεταβυζαντινά και νεοελληνικά χρόνια τη λέξη «πανδουρίς» την απαντάμε ως «ταμπουράς» ή «τσαμπράς», σε στίχους δημοτικών τραγουδιών.

«Να κόψω κι ένα λιόφυλλο, να κριώ (κρούω) τον ταμπουρά μου»

«Το πλάγι-πλάγι πήγαινε, τον ταμπουρά λαλούσε»

«Τούτο το καλοκαιράκι, κυνηγούσα ένα πουλάκι, 
κυνηγούσα, προσπαθούσα, να το πιάσω δε μπορούσα. 
Παίζοντας τον ταμπουρά μου, ήρθε κι έκατσε κοντά μου».

 Επίσης συναντάμε για πρώτη φορά τη λέξη μπουζούκι ως εναλλακτική, ως συνώνυμο του ταμπουρά, που, παραπληρωματικά από πλευράς νοήματος, έρχεται να ολοκληρώσει τον στίχο:

 «Ο Θοδωράκης κάθεται στη Ζάκυθο στο Κάστρο  
και έκρουγε τον ταμπουρά, το θλιβερό μπουζούκι....»

 «…Λάλα καϋμένε ταμπουρά, πες το και συ, μπουζούκι…»

 «…Ντερβίσης εροβόλαγε στη μέση στο παζάρι 
με το μπουζούκι παίζοντας, τον ταμπουρά βαρώντας…»

 

Ο ταμπουράς υπήρξε το αγαπημένο όργανο πολλών αγωνιστών της Επανάστασης, οι οποίοι στο ασκέρι τους πάντα είχαν κάποιον «ταμπουρατζή», και δεν ήταν λίγοι οι οπλαρχηγοί  που έπαιζαν και οι ίδιοι ταμπουρά, όπως ο στρατηγός Μακρυγιάννης (1797-1864).  Στην φωτογραφία, ανάμεσα σε προσωπικά αντικείμενα του Μακρυγιάννη, βλέπουμε τον ταμπουρά του (Εθνικό ιστορικό Μουσείο Αθήνας).

 

Στον γνωστό πίνακα του Νικηφόρου Λύτρα (1832-1904) «Ο Γαλατάς» (1895, λάδι σε καμβά, 53 εκ. x 37 εκ., Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου),  έχουμε μιαν απεικόνιση της πρώιμης μετεπαναστατικής μορφής του μπουζουκιού, που, ως μετεξέλιξη του ταμπουρά, παρότι έχει πάρει το σημερινό του γνωστό σχήμα, διατηρεί ωστόσο τα ξύλινα κλειδιά, αντί των σημερινών μεταλλικών μηχανικών. Επίσης συγκρίνοντας τον ταμπουρά του Μακρυγιάννη με τον ταμπουρά, του «Γαλατά», παρατηρούμε ότι η αδιόρατη σχεδόν τρύπα του ηχείου έχει μεγαλώσει και το μέγεθός της τείνει σε αυτό των σημερινών μπουζουκιών. Διακρίνουμε επίσης τις αλλαγές στην κατασκευή του σκάφους: ο ταμπουράς του Μακρυγιάννη είναι σκαφτός-σκαλισμένος σε μονοκόμματο ξύλο, ενώ του «Γαλατά» είναι κατασκευασμένος με φιλέτα ξύλου (δούγες), ενώ το αρχικό σχήμα του ηχείου από «δάκρυ» κατατείνει στο σημερινό αχλαδόσχημο.   Τέλος και στη φωτογραφία, αλλά αμυδρά και στον πίνακα, διακρίνουμε στον βραχίονα (μπράτσο) του οργάνου, τους «δεσμούς» (στην λαϊκή ορολογία «[μ]περδέδες» <τουρκιστί berde) τους προγόνους των σημερινών μεταλλικών τάστων, των χωρισμάτων που παράγουν τις νότες. Οι δεσμοί δένονταν με μεταξένια κλωστή, αργότερα στις μέρες μας με πετονιά. Στο μπουζούκι, πολύ νωρίς, αντικαταστάθηκαν από τα μεταλλικά τάστα, κατά τα πρότυπα του μαντολίνου και της κιθάρας.

Ευνόητο είναι ότι ο ταμπουράς υπήρξε διαδεδομένο λαϊκό όργανο της οθωμανικής εποχής, και μέχρι τα σημερινά χρόνια, όργανα της οικογένειας του ταμπουρά είναι ευρέως διαδεδομένα στην τουρκική λαϊκή-δημοτική μουσική (γνωστά και ως «σάζια», ενικός «σάζι» που στην παλαιά αραβοπερσική λόγια οθωμανική γλώσσα σημαίνει «όργανο»). Στην σύγχρονη Ελλάδα ο ταμπουράς, έχοντας υποκατασταθεί από το μπουζούκι, λίγο πριν εξαφανιστεί, γνώρισε νέα ακμή, με το να γίνει υποχρεωτικό όργανο αισθητοποίησης της παραδοσιακής μας μουσικής στα Μουσικά Σχολεία της χώρας (ήδη από το 1987).

Το τρίχορδο μπουζούκι πάλι, έχοντας παραγκωνιστεί από το τετράχορδο, ήδη από τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 - εποχή ακμής του Μανώλη Χιώτη που ήταν ένας από τους εμπνευστές του τετράχορδου -  ξαναγνώρισε μεγάλη διάδοση κατά τη δεκαετία του 1980, όταν το ρεμπέτικο τραγούδι επανήλθε στο προσκήνιο μέσω των επανεκδόσεων σε συλλογές LP των παλαιών δίσκων γραμμοφώνου. Τότε και ανθίζουν διάφορες κομπανίες από νεαρούς ρεμπετολάτρες που τις περιστοιχίζει ένα κοινό φοιτητόκοσμου και διανοούμενων. Είχε μεσολαβήσει ένα διάστημα όπου την παρακμή του ρεμπέτικου τρίχορδου , διαδέχτηκε η ακμή του τετράχορδου μπουζουκιού που έγινε η μόδα των αστών της εποχής του ’50, στα μεγάλα κέντρα διασκέδασης, με τα τραγούδια σε ρυθμούς λάτιν του Χιώτη, και που αργότερα τους διαδέχονται οι  …«ινδικοί» ρυθμοί του Απόστολου Καλδάρα και του Μπάμπη Μπακάλη, ενώ ως αντίποδας στέκει ο εναγκαλισμός του μπουζουκιού από συνθέτες όπως ο Θεοδωράκης, ο Χατζιδάκις, ο Ξαρχάκος, ο Μαρκόπουλος.

Η αναστατική υπερβολή (σε πολλές περιπτώσεις «λαγνεία» - «ρεμπετολαγνεία») του ρεμπέτικου κατά τη δεκαετία του 1980, σε καμία περίπτωση δεν είχε σχέση με τα όσα ο Μάνος Χατζιδάκις είχε θίξει για το ρεμπέτικο τραγούδι στην περίφημη διάλεξή του στο Θέατρο Τέχνης, στις 31 Ιανουαρίου του 1949. Πολύ γρήγορα από τα «ρεμπετάδικα», τα κουτούκια μπαρ-αναπαραστάσεις της παλιάς εποχής,  εκφυλίστηκε στα μεγάλα κέντρα διασκέδασης και επικαλύφθηκε από τις καριέρες των επώνυμων τραγουδιστών και τα τσιφτετέλια πάνω στα τραπέζια, ήδη από την δεκαετία του 1990. Χάρισε ωστόσο μια παράταση ζωής στο τρίχορδο μπουζούκι, ή μάλλον μια γέφυρα για να περάσει στο σήμερα..

Ένα βασικό στοιχείο που διατήρησε το τρίχορδο μπουζούκι εκ της συγγενείας του με τον ταμπουρά, ήταν τα διάφορα κουρδίσματα του. Στις μέρες μας είναι καθιερωμένο το κούρδισμα ρε-λα-Ρε. Ωστόσο, στην εποχή της ακμής της τέχνης του, στην πρώιμη περίοδο του ρεμπετικου, μέχρι πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήσαν διαδεδομένα διάφορα  κουρδίσματα, που ταίριαζαν στην πιο εύηχη απόδοση της κάθε οικογένειας  των ποικίλων κλιμάκων- σωστότερα «δρόμων», ή μακαμιών- της ανατολικής μουσικής. Τα κουρδίσματα αυτά μου τα γνώρισε ο Πέτρος Τζιέρης, ένας ερασιτέχνης μπουζουξής -«παίζω για το κέφι μου» όπως έλεγε-  εβδομηντάχρονος τότε, ο οποίος έζησε την ακμή και την παρακμή του ρεμπέτικου κάνοντας παρέα με τους περισσότερους ρεμπέτες της παλιάς σχολής. Τον Πέτρο Τζιέρη τον γνώρισα στο σπίτι του πρώτου μου δασκάλου, του Τάσου Πολυκανδριώτη, δασκάλου περίφημου που από τα χέρια του πέρασαν πολλοί σπουδαίοι μετέπειτα επαγγελματίες κυρίως μπουζουξήδες και ακκορντεονίστες. Ο μπάρμπα-Τάσος δίδασκε μαντολίνο, βιολί, κιθάρα, ακκορντεόν και μπουζούκι τετράχορδο. Εγώ φοιτητής, αναζητούσα τους απόηχους των παιδικών μου χρόνων. Είχα ζητήσει από τον κύριο Τάσο να μου δείξει τρίχορδο μπουζούκι, αν και είχα αρχίσει με τετράχορδο. Είχε ήδη ανατείλει η εποχή της αναζωπύρωσης του ενδιαφέροντος για το ρεμπέτικο τραγούδι και ως νέος, φοιτητής της Φιλοσοφικής, την είχα αφουγκραστεί.

Τάσος Πολυκανδριώτης
Στο «Ντο-ρε-μι», στο μικρό δωματιάκι μιας αυλής, ενός παλιού σπιτιού της τραγουδισμένης συνοικίας του Αγίου Νείλου στον Πειραιά του 1976,  με δεκάδες κλουβιά γεμάτα καρδερίνες και καναρίνια να κρέμονται στους τοίχους του, ανάμεσα στα τιτιβίσματα, ο κυρ-Τάσος μάς έκανε το μάθημα.  Επιβράβευση της καλής μελέτης μας ήταν να αρχίζουν το κελάηδημα όλα τα πουλάκια μαζί, όταν παίζαμε ακέραια ένα τραγούδι:

«Είδες; Άμα σου λένε μπράβο αυτά, δε χρειάζεται να σου πω εγώ»…

Στο «Ντο-ρε-μι» συχνάζανε πολλοί φίλοι του κυρ-Τάσου, παλιοί μουσικοί και γείτονες, καθώς και φίλοι του παλιοί από τον Οίκο Τυφλών –είχε και ο ίδιος χάσει το φως του από νεαρός. Ανάμεσά τους συχνός επισκέπτης ο γείτονας Πέτρος Τζιέρης, ξάδερφος του Μπαγιαντέρα (κατά πληροφορία του Γιάννη Πολυκανδριώτη, γιού του Τάσου). Μας κάλεσε μια μέρα φθινοπωρινή του 1978 σπίτι του, με τον φίλο μου τον Λάμπρο Φ., να μας φιλέψει και να μας μιλήσει για το «παλιό μπουζούκι»: «Εγώ παιδιά δεν έχω, και αυτά τα πράγματα θα ξεχαστούνε».

Πίνοντας ένα καφεδάκι, που μετά έγινε ουζάκι, μας έδειξε τα παλιά κουρδίσματα του τρίχορδου, και μας έπαιξε διάφορους σκοπούς πάνω σε αυτά. Τα κουρδίσματα (ή ντουζένια < τουρκιστί düzen)  τα παραθέτω όπως ακριβώς μας τα κατονόμασε. Ως μέσο κατάδειξης του ακριβούς τονικού ύψους κουρδίσματος των χορδών, χρησιμοποιούνται, πλάι στις νότες, οι αριθμοί που προσδιορίζουν την οκτάβα, με δεδομένο ότι το λα του διαπασών (λα=440Hz) θεωρείται ως λα4. Τα κουρδίσματα ταξινομούνται με βάση το ύψος του 2ου  και του 3ου ζεύγους χορδών, μιας και το πρώτο ζεύγος κουρδίζεται πάντα σε ρε4. Χάριν συντομίας θα ονομάζουμε το πρώτο ζεύγος ως 1η χορδή, το 2ο ως 2η το 3ο ως 3η. Η χαμηλότερη χορδή (3η) για λόγους ευκολίας και αδιαμφισβήτητου ορισμού της, σημειώνεται με αρκτικό κεφαλαίο.

κούρδισμα με τη μεσαία χορδή στο λα3

1. Ιταλικό: ρε4-λα3-Ρε3 (το καθιερωμένο ως τις μέρες μας κούρδισμα)

 

κουρδίσματα με τη μεσαία χορδή στο σολ3

1. Ίσο: ρε4-σολ3-Ρε3

2. Ραστ: ρε4-σολ3-Ντο3

2. Αραμπιέν: ρε4-σολ3-Σι2

2. Συριανό: ρε4-σολ3-Σιb2

4. Καραντουζένι: ρε4-σολ3-Λα2

5. Ανοιχτό: ρε4-σολ3-Σολ2

 

Οι χορδές του μπουζουκιού ονομάζονται στη λαϊκή γλώσσα «τέλια» (ενικός, τέλι <λέξη τουρκική). Τέλια ονομάζονται κατά συνήθεια η συρμάτινες χορδές (από ατσάλι ή παλαιότερα από χαλκό). Θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν ότι η 3η (η χαμηλότερη) δυάδα χορδών, απαρτίζεται από μία ψιλή συρμάτινη χορδή που είναι αντίστοιχου πάχους με τις χορδές του πρώτου ζευγαριού, και μία χορδή συρμάτινη με περιέλιξη από νήμα ατσαλιού ή χαλκού παλαιότερα, η οποία κουρδίζεται μία οκτάβα χαμηλότερα, και στη λαϊκή ορολογία ονομάζεται «μπουργάνα». Στα κουρδίσματα που παρατέθηκαν παραπάνω, για το 3ο ζεύγος χορδών (3η χορδή) σημειώνεται το ύψος της μπουργάνας, και εννοείται ότι το τέλι του ζευγαριού κουρδίζεται μια οκτάβα ψηλότερα.

 Ως κατακλείδα αυτής της μικρής αναφοράς, παραθέτω ένα σκοπό (χαβά <τουρκικά = οργανικός σκοπός) που μας δίδαξε ο Πέτρος Τζιέρης, και που παίζεται στο κούρδισμα καραντουζένι. Τον σκοπό αυτόν τον κατονόμασε ως «Καμηλιέρικο», και εξ όσων γνωρίζω είναι ανέκδοτος και ουδέποτε έχει γραμμοφωνηθεί. Το καμηλιέρικο, ή καμηλιέρικος, είναι είδος ζεϊμπέκικου χορού (εννεασήμου 2+2+2+3) με ζωηρή κίνηση, που κατά την εξέλιξη του χορού ζωηρεύει περισσότερο. Ο Πέτρος Τζιέρης έλεγε ότι πρέπει να παίζεται και να χορεύεται σαν να θέλει να περιγράψει το βήμα της καμήλας που ξεκινά από αργό και λίγο –λίγο επιταχύνεται. Στο πεντάγραμμο έχω καταγράψει με ακρίβεια μιαν εκδοχή παιξίματος του σκοπού, καταγράφοντας όχι μόνο την κύρια μελωδία αλλά και τις συνηχήσεις. Επίσης, στην παρτιτούρα, πάνω από το πεντάγραμμο, έχω σημειώσει την δαχτυλοθεσία, σε ένα τρίγραμμο, που κάθε μια γραμμή του αντιστοιχεί σε ένα ζευγάρι χορδών.



 




































Το κείμενο αυτό γράφτηκε για να ενσωματωθεί στην επετηρίδα αποφοίτησης του σχολικού έτους 2016-2017 του σχολείου Σαιν Πώλ που εδρεύει στον Πειραιά. 

Δευτέρα, Απριλίου 26, 2021

Ματαιοπονία

Απεφάσισα να γράψω μια σειρά κομματιών γνήσιας ματαιοπονίας. Κομμάτια που δεν θα παιχτούν ποτέ, όχι λόγω της κακής τους τύχης, αλλά λόγω δικής μου προβλέψεως. Να λάβω δηλαδή τα μέτρα μου... Αυτήν την πρόβλεψη θα πρέπει να την αναζητήσω και να την διασφαλίσω στην φύση της ενορχήστρωσής τους, ίσως και αλλού - σε τεχνικά στοιχεία οργανολογικής φύσεως. Ιδού ένα ενδιαφέρον πεδίο αναζητήσεων... 


 Θυμάμαι μια συχνή αναφορά της μουσικής μας παρέας σε κάποιον, ίσως και υποθετικό, μεγαλοϊδεάτη συνθέτη, ο οποίος είχε γράψει λέει ένα έργο για δύο εκκλησιαστικά όργανα... Γέλια... Ποια αίθουσα ή ποιος ναός διαθέτει 2 εκκλησιαστικά όργανα; Τι βλάκας... Κι όμως, ιδού ένας ναός που διαθέτει 2 εκκλησιαστικά όργανα: Cathedral of the Most Blessed Sacrament, το ένα κατασκευής του 1925 και το δεύτερο προστέθηκε το 2003, εποχή που η παρέα μας γέλαγε με τον ίσως και υποθετικό μεγαλοϊδεάτη συνθέτη. 

Ο ίσως υποθετικός μεγαλοϊδεάτης συνθέτης, λοιπόν, δυνάμει δικαιώνεται μέσω του προσφιλούς και ιδιομόρφου προαναφερθέντος ναού. Διότι είναι πλέον θέμα καλής τύχης να παιχτεί το έργο του. Δεν διασφάλισε επαρκώς την ματαιοπονία - δεν ήταν άλλωστε στις προθέσεις του. Όμως εγώ που είμαι αποφασισμένος να γράψω ένα έργο (αν όχι περισσότερα) γνήσιας ματαιοπονίας, πρέπει να βρω έναν τρόπο να την διασφαλίσω. Λοιπόν θα γράψω ένα έργο για 2 εκκλησιαστικά όργανα τα οποία όμως είναι κουρδισμένα με διαφορά ενός τετάρτου του τόνου... Ποιος ηλίθιος θα προίκιζε έναν ναό με 2 εκκλησιαστικά όργανα τα οποία, λόγω του μεταξύ τους ασυντονισμού ως προς το τονικό ύψος, θα ήταν καταδικασμένα να μην συμπαίξουν ποτέ; Ποιος ακούει ξεκούρδιστα πράγματα και ιδιαίτερα μέσα σε ένα ναό; 

(Ο Άιβς, όπως θυμάμαι τώρα, μιας και ο φίλτατος Κορνήλιος Διαμαντόπουλος μου το επεσήμανε, έχει γράψει έργο για 2 πιάνα κουρδισμένα με διαφορά ενός τετάρτου του τόνου. Όμως το έργο του Άιβς, όπως καταλαβαίνετε, είναι εφικτό ως δημόσια εκτέλεση.) 

Αλλά επειδή ξέρω ότι υπάρχουν και τα ηλεκτρονικά εργαλεία, δηλαδή τα ηλεκτρακουστικά εκκλησιαστικά όργανα, τα οποία μπορούν να προγραμματιστούν ώστε το κούρδισμά τους να διαφέρει κατά ένα τέταρτο του τόνου, σκέφτομαι να διασφαλίσω περαιτέρω το πρώτο μου έργο γνήσιας ματαιοπονίας, αφενός με την απαγόρευση του να παιχτεί με ηλεκτρονικά εκκλησιαστικά όργανα, αφετέρου να το θωρακίσω, προσθέτοντας στην ενορχήστρωση 4 κόντρα-φαγκότα, 4 κοντραμπάσσα, μία τούμπα και ένα σετ ντραμς. 

 Νομίζω ότι έχω διασφαλίσει , ότι αυτό το πρώτο μου έργο γνήσιας ματαιοπονίας, θα παραμείνει στο επίπεδο αυτής εδώ της μακέτας, με το αγαπημένο μου NotePerformer:

 

Πέμπτη, Ιανουαρίου 28, 2021

Ένας φίλος μουσικός ταξιδευτής από προηγούμενους αιώνες

    “Κανένα εκφραστικό στοιχείο που υπάρχει σε οιουδήποτε είδους μελωδία, όσο αρχαίο κι αν είναι, απ’ όσο μακριά κι αν έρχεται, δεν πρέπει να λείπει από το μουσικό μας ιδίωμα. Όλοι οι μουσικοί τρόποι (κλίμακες), παλιοί και νέοι, ευρωπαϊκοί ή εξωτικοί, στον βαθμό που είναι ικανοί να εξυπηρετήσουν έναν εκφραστικό σκοπό, πρέπει να γίνουν αποδεκτοί από μας και να χρησιμοποιηθούν από τους συνθέτες. Πιστεύω ότι οι αρχές (οι κανόνες, τα μέσα) της πολυφωνίας μπορούν να εφαρμοστούν σε όλα τα είδη κλιμάκων. Οι δύο τρόποι μας (σ.μ. μείζων και ελάσσων), έχουν τόσο διεξοδικά αξιοποιηθεί που θα έπρεπε να καλωσορίσουμε όλα τα στοιχεία έκφρασης δια των οποίων το μουσικό μας ιδίωμα θα μπορέσει να ανανεωθεί.” 

     Απόσπασμα από την διάλεξη του Λουΐ-Αλμπέρ Μπουργκό-Ντυκουντρέ (1840-1910), το 1878 στην Διεθνή Έκθεση των Παρισίων. 

    
    Γόνος πλούσιας εφοπλιστικής και εμπορικής οικογένειας με πολιτική επιρροή στα πράγματα της Γαλλίας, παρότι για την τάξη του οι νομικές σπουδές ήταν ένα υποχρεωτικό πρώτο στάδιο, τελικώς τον κέρδισε η μουσική – και η Ελλάδα και η Ανατολή και κάθε Εξωτία της εποχής του, καθώς υπήρξε ένας από τους προδρόμους αυτής που σήμερα ονομάζουμε “Παγκόσμια Μουσική” ή “Μουσική του Κόσμου”, (World Music), αλλά και ένας πρωτοπόρος εθνομουσικολόγος που δεν περιοριζόταν στην έρευνα, αλλά ως ευφυής συνθέτης διερευνούσε με τα έργα του αυτά που αφουγκραζόταν όταν φιλοσοφούσε γύρω από τις μουσικές εντυπώσεις των ταξιδιών του και τις, πολλές φορές, αναπάντεχες συναντήσεις του. 

    Διόλου τυχαία ο Ντεμπυσσύ, ο επίσημος θεμελιωτής της παγκόσμιας μουσικής γλώσσας, υπήρξε προστατευόμενός του. Όπως επίσης, παρά τον κλειστό γενικώς χαρακτήρα του, δέχτηκε την φιλία που του προσέφερε ο Ιούλιος-Αιμίλιος-Φρειδερίκος Μασνέ, κατά την κοινή διαμονή τους στη Βίλλα των Μεδίκων στη Ρώμη, όπου ο Ντυκουντρέ, απορροφημένος από την συνθετική του δραστηριότητα, είχε πολυτελώς αποσυρθεί για ικανό χρονικό διάστημα – ωστόσο την ησυχαστική αυτή δημιουργική περισυλλογή επικάλυψε η περίλαμπρη πανηγυρική ατμόσφαιρα ενός αξέχαστου για πολλά χρόνια πάρτι που πραγματοποιήθηκε στους ειδυλλιακούς κήπους της Βίλλας, ένα μήνα πριν από την αναχώρησή του και το ξεκίνημα της ερευνητικής αποστολής του στην Ελλάδα.

    Ίσως οι βουκολικοί απόηχοι των παιδικών του χρόνων στην Βρεττάνη, ίσως και οι κέλτικες ρίζες του, να υπήρξαν οι προϋποθέσεις για την έλξη του προς τις εθνικές μουσικές παραδόσεις και την έμφυτη κλίση του να τις προσεγγίζει με οξυδέρκεια. Η επίσκεψή του το 1865 στην Ελλάδα και στην Ανατολή της, η μελέτη της δημοτικής και της εκκλησιαστικής μας μουσικής πλάι σε σημαντικούς διδασκάλους της (Βιολάκης, Αφθονίδης, κ.ά – μετέπειτα μέλη της Επιτροπής του 1881 που αναθεώρησε τα της εκκλησιαστικής μας μουσικής), η παραγωγική αυτή επίσκεψή του, λοιπόν, απέδωσε τρία μικρά, ωστόσο πολύ σημαντικά συγγράμματα: 

  • Études sur la Musique Ecclésiastique Gresque (Μελέτες για την Ελληνική Εκκλησιαστική Μουσική), Παρίσι 1877. 
  • Conferénce sur la Modalité dans la Musique Gresque (Διάλεξη για την Τροπικότητα στην Ελληνική Μουσική) Παρίσι 1878. 
  • Souvenirs d’ une Mission Musicale en Grèce et en Orient (Αναμνήσεις από μία μουσική αποστολή στην Ελλάδα και την Ανατολή) Παρίσι 1878. 

    Από το πρώτο εξ αυτών μεταφράζω την “Εισαγωγή”: 
    (όλο το πρωτότυπο βιβλίο εδώ-κλικ)
    
    Ο κύριος στόχος αυτής της έκδοσης είναι να διευκολύνουμε τους Δυτικούς στην μελέτη της ανατολικής μουσικής, που μέχρι τώρα είναι πολύ παραμελημένη. Το κλειδί για την μουσική σημειογραφία που χρησιμοποιείται σήμερα στην Ανατολή θα το βρείτε στο τέλος του τόμου αυτού: αυτό το κλειδί μπορεί να ανοίξει σε όλους όσους το επιθυμούν έναν μεγάλο ανεξερεύνητο τομέα. 
    Συνιστούμε ανεπιφύλακτα στους μουσικούς-αρχαιολόγους που θα νιώσουν ότι προσελκύονται από αυτές τις μελέτες, να «μεταφράσουν» στην ευρωπαϊκή μουσική σημειογραφία όσο το δυνατόν περισσότερα ανατολικής προελεύσεως άσματα (θρησκευτικά και κοσμικά). Κάνοντάς το θα προσφέρουν στην επιστήμη μιαν εξέχουσα υπηρεσία. 
    Είθε το έργο μας να βοηθήσει στο να ρίξουμε λίγο φως στο τόσο σκοτεινό ζήτημα της [ελληνικής] εκκλησιαστικής μουσικής, και η λύση που προτείνουμε για την μουσική μεταρρύθμιση στην Ανατολή να ενθαρρύνει τους Έλληνες να μην αποχωριστούν την εθνική τους μουσική! 
    Πολύ πρόσφατα, μια μουσική επιτροπή που διορίστηκε από τον Λογοτεχνικό Σύλλογο της Κωνσταντινούπολης απεφάσισε την επείγουσα μεταγραφή όλων των ελληνικών λειτουργικών ασμάτων σε ευρωπαϊκή σημειογραφία. Δεν μπορούμε παρά να χαρούμε πάρα πολύ, βλέποντας να παίρνει σάρκα μια ευχή που είχε εκφραστεί κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μας στην Ανατολή και που θα την συναντήσουμε σε ένα από τα κεφάλαια αυτής της μελέτης. Οφείλουμε να ελπίζουμε ότι αυτή η έξυπνη πατριωτική απόφαση θα πραγματοποιηθεί σύντομα. Εν τω μεταξύ, το βιβλίο μας θα επιτρέψει, σε αυτούς που γνωρίζουν γαλλική και ευρωπαϊκή μουσική, να μάθουν την μουσική σημειογραφία της Ανατολής (ενν. παρασημαντική, σημειογραφία της βυζαντινής μουσικής) σε σύντομο χρονικό διάστημα και να συνεχίσουν να ρίχνουν φως στη μουσική Ανατολή. 
    Στην κρίση που εκφέρουμε για την παρούσα κατάσταση της εκκλησιαστικής μουσικής, από την άποψη της μουσικής εκτέλεσης, έχουμε εκφράσει την άποψη που αισθανόμαστε, χωρίς οιαδήποτε συγκάλυψη. Το ενδιαφέρον μας για την ανάπτυξη της μουσικής από πλευράς των Ελλήνων κατέστησε καθήκον αυτό το κριτικό προνόμιο. Δεν πρόκειται να βλάψει κανέναν το να αντιληφθεί ποια ήταν η άποψή μας. Δεν μπορούμε παρά να ευχαριστήσουμε αυτούς που μας έχουν βοηθήσει στην υλοποίηση της έκδοσης αυτού του υλικού που συγκεντρώσαμε στην Ανατολή γι’ αυτές τις μελέτες. 
    Είχαμε στο παρελθόν την ευκαιρία να αναφερθούμε στον ρόλο του πρώην διευθυντή της Γαλλικής Σχολής στην Αθήνα, του κ. Ém. Burnouf, ο οποίος με πολύ ευγένεια συμμετείχε στο έργο της αποστολής μας. Είμαστε στην ευχάριστη θέση να του εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας ξανά εδώ. Αν δεν μας είχε παράσχει την γενναιόδωρη βοήθειά του στην αρχή, όταν προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε την εκκλησιαστική μουσική και να εξοικειωθούμε με αυτήν, χωρίς αμφιβολία θα είχαμε αναβάλει το εγχείρημα λόγω δυσκολιών. Μετά την επιστροφή μας [στην Γαλλία] δεν σταμάτησε να είναι για μας από τους πιο πολύτιμους συμβούλους και πιο αφοσιωμένους συνεργάτες. 
    Ο λόγιος φίλος μας, κ. E. Ruelle, μας βοήθησε επίσης με τις συνετές συμβουλές του, ιδιαίτερα επί του θέματος της διασύνδεσης μεταξύ βυζαντινής και αρχαίας μουσικής. Τέλος, ο κ. Κασσιώτης, αφιερωμένος πάντα στις ελληνικού ενδιαφέροντος μελέτες, προθυμοποιήθηκε, μέσα από τη γνώση του για τα λειτουργικά μουσικά κείμενα, να μας απαλλάξει από μακρά και επίπονη έρευνα. Τους εκφράζουμε όλη μας την ευγνωμοσύνη. 

 L .- A . BOURGAULT- DUCOUDRAY . Παρίσι, 8 Αυγούστου 1877


Εδώ το έργο του Rapsodie Cambodguenne (Καμποτζιανή Ραψωδία) (1862) με μελωδικά θέματα της Καμπότζης, αξιοσημείωτη ενορχήστρωση που περιελάμβανε στην πρώτη της εκτέλεση και αυθεντικά όργανα των γκαμελάν (= παραδοσιακά συγκροτήματα της Καμπότζης). 


Δευτέρα, Δεκεμβρίου 14, 2020

Σολάκ-ζαντέ (1592-1658) - Ραστ Πεσρέφ

 Ένας γιος γενιτσάρου, κάλλιστα, μπορεί να γίνει ιστοριογράφος και μουσουργός. Και ένας μολδαβός ηγεμόνας, μπορεί να είναι όχι απλώς φιλόμουσος αλλά να μείνει στην ιστορία ως μουσικολογιότατος συνθέτης. 


Ο Καντεμήρις, (1673-1723) ο σοφώτατος όπως τον χαρακτηρίζουν οι έλληνες θεωρητικοί του 19ου αιώνα όταν αναφέρονται στο όνομά του, ήταν ένα πριγκιπόπουλο και αργότερα βοοεβόδας της Μολδαβίας, που στο πλαίσιο των διπλωματικών καθηκόντων του αξιοποίησε την δυνατότητα να σπουδάσει την βυζαντινή μουσική αλλά και το εξωτερικό μέλος, την κοσμική μουσική της οθωμανικής εποχής, πλάι σε σπουδαίους δασκάλους της Κωνσταντινούπολης, κυριότερος εκ των οποίων υπήρξε ο Αγγελής. Για να καταγράψει, μάλιστα, την κοσμική μουσική, παλαιότερη και σύγχρονή του, καθώς και τις 48 δικές του συνθέσεις (!), εφηύρε ένα σύστημα σημειογραφίας, παρόμοιο με το αρχαιοελληνικό, χρησιμοποιώντας ως σύμβολα αντί τα ελληνικά γράμματα, μια δική του αραβοειδούς μορφής γραμματοσειρά. 

Ανάμεσα στις πάμπολλες συνθέσεις άλλων παλαιότερων μουσουργών που κατέγραψε και μας τις παρέδωσε στο περίφημο Κιτάπ του, συμπεριλαμβάνεται και ένα πεσρέφι σε Μακάμ Ραστ του Μεχμέτ Σολάκ-ζαντέ, ενός σπουδαίου λόγιου της οθωμανικής εποχής που υπήρξε, κατά την συνήθεια των λογίων της εποχής, και "εγκρατέστατος της μουσικής", δηλαδή όχι απλώς γρατζουνούσε, αλλά ήταν φτασμένος συνθέτης και μουσικολόγος. Ο πατέρας του, εικάζεται μετά βεβαιότητος ότι υπήρξε γενίτσαρος, τοξότης, της προσωπικής φρουράς του σουλτάνου - αξίωμα  που άνοιγε δρόμους για την εξέλιξη των παιδιών του στην μόρφωση και την κοινωνική θέση. Η μουσική για τον Μεχμέτ μάλλον υπήρξε παράλληλη ήσσων δραστηριότητα, μιας και η σπουδαία του συμβολή στα γράμματα ήταν ιστοριογραφική.  Μετερχόμενος το ψευδώνυμο Hemdemi συνέταξε το μνημειώδες ιστορικό έργο που φέρει το όνομά του την "Ιστορία του Σολάκ-ζαντέ" (Tarih-i Solakzâde). 

Ο Owen Wright σπουδαίος μελετητής του Καντεμίρ ή Καντεμήρι (οι διάσημοι έχουν πολλές ορθογραφικές εκδοχές του ονόματός τους), ερεύνησε, μελέτησε και απέδωσε τις μουσικές καταγραφές του Κιτάπ, και μας χάρισε ένα επίσης μνημειώδες δίτομο έργο, το Demetrius Cantemir, The Collection of Notations vol. 1, Part 1, Text,  1992, & vol. 2, Part 2, Commentary,  2000, SOAS Musicology Series. 

Με βάση αυτό το έργο σε συνδυασμό με την διδακτορική μου διατριβή που ασχολείται μεταξύ άλλων με το ζήτημα της ακριβούς τοποθέτησης των των υψών του φθογγικού υλικού της εποχής του Καντεμήρι, απέδωσα με ψηφιακά μέσα τη σύνθεση "Ραστ πεσρέφι" του Solakzâde που διέσωσε ο Cantemir, σε μία διασκευή μου για ούτι. To MuseScore, το εξαίσιο και δωρεάν πρόγραμμα μουσικής σημειογραφίας που διαμορφώνεται και εξελίσσεται με την συμβολή ρομαντικών προγραμματιστών και μουσικών της παγκόσμιας κοινότητας, απεδείχθη ιδανικό για τις σημειογραφικές απαιτήσεις, αλλά και για τις λεπτεπίλεπτες ανάγκες της διαμόρφωσης μικροκουρδισμάτων, αναγκαίων για την απόδοση του κουρδίσματος της εποχής του 16ου και 17ου αιώνα, σύμφωνα πάντα με τη δική μου θεώρηση. 

Ελπίζω, όταν επιστρέψω στην έδρα εργασιών μου, να το παίξω και να το ηχογραφήσω με τα παλαιά μέσα, το ούτι μου και ένα μπεντίρ...

Τετάρτη, Απριλίου 22, 2020

Πασακάλια - παράδειγμα δωδεκάφθογγης και πανδιατονικής σύνθεσης

Πασακάλια για ορχήστρα
αφιερωμένη στη μαθήτριά μου Νατάσα Σούκα-Σίμου



Η πασακάλια αυτή είναι ένα μεθοδολογικό παράδειγμα δημιουργίας ενός υποβάθρου για μία μεγάλη ορχηστρική σύνθεση. Η ενορχήστρωση δεν περιλαμβάνει καθόλου κρουστά, πληκτροφόρα ή άρπα, και περιορίζεται στα εξής:
Ξύλινα πνευστά (ζεύγη σε ταυτοφωνία):
2 φλάουτα, 2 όμποε, 2 κλαρινέτα ΒJ, δύο φαγκότα
Χάλκινα πνευστά: 4 γαλλικά κόρνα, 3 τρομπέτες C, 2 τρομπόνια, 1 τούμπα
Έγχορδα: 12 βιολιά Ι, 10 βιολιά ΙΙ, 8 βιόλες, 6 τσέλα, 4 κοντραμπάσα

Μόνη ρυθμική αξία το ολόκληρο, το οποίο με πολύ αφαίρεση μπορεί να θεωρηθεί ότι εσωκλείει τον τρίσημο παλμό της παραδοσιακής πασακάλιας, μετρούμενο σε μία κίνηση. 

Η μικρή αυτή σύνθεση συνδυάζει δύο πλαίσια: του δωδεκαφθογγισμού και του πανδιατονισμού.
Η πρώτη στροφή της πασακάλιας είναι ταυτόχρονα και η έκθεση του βασικού μελωδικού και αρμονικού υλικού, και πραγματοποιείται στα έγχορδα πλην των κοντραμπάσων. Μια τετράφωνη σύνθεση που αφορμάται από ένα cantus firmus στα βιολιά Ι, το οποίο ξεδιπλώνεται με βάση μια δωδεκάφθογγη σειρά (μέτρα 1-14) η οποία ακολουθείται από την ανάδρομή της (retrograde). Οι υπόλοιπες φωνές σχηματίζονται κατά τον ίδιο τρόπο, με ολόκληρα, και είναι επίσης ανεξάρτητες δωδεκάφθογγες σειρές. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται η βάση για έναν εξακολουθητικό κύκλο μελωδικό και αρμονικό. Οι δωδεκάφθογγες σειρές έχουν δομηθεί έτσι ώστε να μην συμπεριλαμβάνουν αυξημένα ή ελαττωμένα διαστήματα, και κατά συνέπειαν ούτε χρωματική κίνηση. Επίσης, οι συνηχήσεις που σχηματίζονται δεν περιλαμβάνουν αυξημένα ή ελαττωμένα διαστήματα, ενώ αποφεύγονται οι απλές τρίφωνες μείζονες και ελάσσονες συγχορδίες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο πραγματοποιείται ένας συνδυασμός δωδεκαφθογγικού και πανδιατονικού πλαισίου.
Μετά την έκθεση γίνεται ανά επανάληψη και μία είσοδος συνδυασμών ή ομάδων οργάνων. Από αυτά άλλα παρακολουθούν με τενούτες βασισμένες στους κοινούς φθόγγους των συγχορδιών και άλλα ντουμπλάρουν τμήματα φράσεων ή ολόκληρες φράσεις των εγχόρδων.
Οι στάσεις που διαμορφώνονται με διπλά ολόκληρα ή κορώνα, σε συνδυασμό με τις διακυμάνσεις του tempo και των δυναμικών, καθώς και τις αρμονικές και μελωδικές άνισες «συνάξεις» που επιφέρουν οι τενούτες, συντελούν ώστε να δημιουργείται η εντύπωση μιας μετακίνησης των αρμονικών τάσεων και καταλήξεων, οπότε δημιουργείται μία ρευστότητα σχετική με την αίσθηση εύρους των επιμέρους μορφικών υποενοτήτων, κάτι που θολώνει το γενικώς δομικό στοιχείο της επανάληψης.
Η σύνθεση αυτή είναι μικρής έκτασης και οπωσδήποτε περιορισμένη μορφολογικά και ρυθμικά στα πολύ στοιχειώδη. Έχει όμως εν σπέρματι πολλές δυνατότητες, ώστε να αποτελέσει το υπόβαθρο για μία μεγάλη σύνθεση, καθώς διαθέτει ισχυρή φθογγική οργάνωση, η οποία επιδέχεται ανάπτυξης και επεξεργασίας μελωδικής, αρμονικής, ρυθμικής και μορφολογικής.


Σάββατο, Φεβρουαρίου 08, 2020

Το μουσικόν καθ' ομοίωσιν.


Μπορεί το λεγόμενο ακουστικό όργανο να αντικατασταθεί από μηχάνημα;
Μπορεί ο «φυσικός» ήχος ή, ακόμα περισσότερο, η ερμηνεία να προσομοιωθεί;

Πρόκειται για δύο διαφορετικά ερωτήματα; Μήπως πιο πολύ από την απάντηση, έχει σημασία το ποιος και γιατί ρωτάει;

Φαντάζομαι ότι ανάλογα ερωτήματα έχουν τεθεί κάθε φορά που εφευρίσκεται ένα μηχάνημα ήχου. Και μηχανές ήχου είναι όλα τα όργανα εκτός από την ανθρώπινη φωνή και οριακώς τα body percussion – τους ήχους που παράγουμε κάνοντας κρουστό όργανο το σώμα μας. Ασφαλώς, τολμώ να πω, η κρούση γέννησε τις μηχανές ήχου. Το κάθε τι στη φύση μπορείς να το χτυπήσεις … Εκτός από σφαλιάρα στον διπλανό σου, ή από σφαλιάρα στο ίδιο σου το σώμα (ίσως και από τύψεις για την σφαλιάρα στον διπλανό σου) μπορείς να δείρεις βράχους, δέντρα, νερό πλατσουρίζοντας ή και μαστιγώνοντας (πρώτος διδάξας ο Ξέρξης) … είναι γενικά να μην πάρεις θάρρος και να μην αναρωτιέσαι συντηρητικώς κάθε τόσο:
– Γιατί να βαράμε τους βράχους, αφού μπορούμε να βαράμε παλαμάκια;
– Γιατί να βαράμε το δέντρο, αφού μπορούμε να βαράμε τους βράχους;
– Γιατί να χτυπάμε κομμένα κλαδιά το ένα με τ' άλλο, αφού μπορούμε να βαράμε με τα χέρια μας το δέντρο;

Παραλείπω μερικά ενδιάμεσα και πάω στο:
– Γιατί να φτιάξουμε ύδραυλι αφού έχουμε τους αυλούς και τους αυλητές… άνεργοι θα μείνουν; Οι αυλητρίδες …;
Και αργότερα:
– Δηλαδή τι θα γίνουν οι ορχήστρες αν βάλουμε στους ναούς εκκλησιαστικό όργανο;
Μεταξύ μας δεν νομίζω ότι αναλογίστηκε κανείς κατ’ αυτόν τον τρόπο αυτά τα ερωτήματα – αφαίρεση κάνω, αλλά να που ούτε καν αντιληφθήκαμε το πότε φτάσαμε στους απογόνους του αυλού, στα ηλεκτρικά πληκτροφόρα και πολύ σύντομα στο συνθεσάιζερ και ειδικότερα στα Samplers (εκ του sample = δείγμα) και στα VST (εκ του Virtual Studio Technology) στα διαβολάκια αυτά που δημιουργούν προσδοκίες μουσικής ακολασίας, συνοδευόμενες από σαρκαστικά υπομειδιάματα συνθετών, αλλά και μουσικών παραγωγών – καθένας για τους δικούς του λόγους. Στα διαβολάκια που προσποιούνται τα αγγελάκια, εσχάτως και με τεχνικές πρώιμης τεχνητής νοημοσύνης, όπως το physical modeling.

Και ναι, πολλές ταινίες, ακόμα και μεγάλης παραγωγής, έχουν πλέον μουσική φτιαγμένη από διαβολάκια. Και ναι ξεκινήσαμε από την προσομοίωση και έχουμε αγγίξει την ομοίωση. Οι περισσότεροι από μας ούτε που αντιλαμβανόμαστε τη διαφορά. Και αν την καταλάβουμε, αισθανόμαστε ξαφνικά μιαν ένδεια αισθητικών και κυρίως ηθικών κριτηρίων, οπότε το αφήνουμε να περάσει ως έχει, μέχρι που να αποσχηματιστούν τα παλαιά πλαίσια και να σχηματιστούν νέα.

Δεν μπορώ να πάρω θέση σαφή, γενική και διεξοδική. Μπορώ όμως να μιλήσω, (υπογραμμίζοντας την επιφανειακή και επιγραμματική προσέγγισή μου),  για το πώς και το γιατί συνεργάζομαι με αυτά τα διαβολάκια:
Μου λύνουν πολλά προβλήματα σχηματισμού μιας απτής εικόνας αυτού που φτιάχνω. Και μπορώ αυτήν την εικόνα να την προσφέρω και σε σας (δηλώνοντας ανώριμα ίσως την ύπαρξή μου), χωρίς να παρακαλέσω μουσικούς ή να επιβαρύνω την φιλία μου με μουσικούς, χωρίς να χρειαστεί να πληρώσω χρήματα που δεν έχω για να μην παρακαλέσω, αλλά κυρίως για να μην χρειαστεί να πληρώσω ή [υπο]χρεωθώ άλλα ( το λιγότερο: χαμόγελα, συγχρωτισμούς, προσποιητές ευγένειες), παρακαλώντας μη μουσικούς, έστω και αν κάποιοι από αυτούς λέγονται … και μουσικοί (ακόμα και οργανισμοί).
Δεν ξέρω λοιπόν αν αισθητικώς τα φέρνω αρκούντως βόλτα, πάντως ηθικώς, νομίζω, επιτυχέστερα. 

Αντιφατικά όλα αυτά, ε;


Τρίτη, Ιανουαρίου 07, 2020

Κουρτέτο ξυλίνων πνευστών - παράδειγμα πολυφωνικής δωδεκάφθογγης σύνθεσης

Συνεχίζοντας το προηγούμενο ποστ μου για την μονοφωνική δωδεκάφθογγη σύνθεση παραθέτω ένα μικρό έργο που διαπραγματεύεται την πολυφωνία στο δωδεκάφθογγο.
Χρησιμοποιώ την ίδια σειρά με αυτήν της μονοφωνικής σύνθεσης Flauto Solo (οπότε ανατρέξτε στο προηγούμενο ποστ για να δείτε το matrix) και πάνω στην παρτιτούρα σημειώνω όσα είναι απαραίτητα για να κατανοηθεί η χρήση της κάθε μορφής σειράς.

Εδώ η παρτιτούρα.

Εδώ μια συμπυκνωμένη προσέγγιση για το δωδεκάφθογγο σε δύο μέρη μαζί με ασκήσεις.

Εδώ θα βρείτε το κλασικό βιβλίο του Ernst Krenek: Studies in Counterpoint Based on the Twelve Tone Technique (1940)

Εδώ ένα βοηθητικό εργαλείο για την κατασκευή matrix από ένα παλιότερο σχετικό ποστ σε ένα επίσης παλιό μπλογκ που παραλλήλως διατηρούσα.


Τρίτη, Δεκεμβρίου 31, 2019

Φλάουτο σόλο - παράδειγμα απλής δωδεκάφθογγης σύνθεσης


Μπορείτε να αρκεστείτε στην ακρόαση του κομματιού, μιας και έχω την διαβεβαίωση της φρίττουσας με κάθε μοντερνιστικό απόηχο του 20ού αιώνα μαθήτριάς μου, ότι «τελικά δεν ακούγεται και τόσο άσχημα». Τι να περιμένει κάποιος από ένα δωδεκαφθογγικό κομμάτι, ε; Ευχές για το Νέο Έτος;


Για όσους έχουν την περιέργεια, ή την διαστροφή για να διαβάσουν την ανάλυση ή και να κατεβάσουν την παρτιτούρα, μπορούν να συνεχίσουν...

 Η παρτιτούρα εδώ

ΑΝΑΛΥΣΗ
Το κομμάτι βασίζεται στην εξής σειρά:
P0    C-Ab-G-E-F#-C#-D-B-Bb-F-Eb-A

Εδώ βλέπετε τις σχέσεις τάξης των υψών και των αριθμών (pitch classes, pitch numbers), καθώς και τα  αντίστοιχα matrix:




Στο κομμάτι χρησιμοποιούνται επίσης (με σειρά εμφανίσεως) οι:
Ι9     A-C#-D-F-Eb-Ab-G-Bb-B-E-F#-C
R0   C-F#-Ab-C-D-F-E-A-G-Bb-B-Eb
RI3  Eb-A-G-D-C#-Bb-B-F#-Ab-F-E-C

Δηλαδή όπως μπορείτε να παρατηρήσετε χρησιμοποιώ αυτές που περιτειχίζουν το matrixΟπότε αξιοποιώ ένα χαρακτηριστικό στοιχείο που τις «δένει»: η τελευταία νότα της προηγούμενης μορφής-σειράς ταυτίζεται με την πρώτη της επόμενης, επιλογή που μου επιτρέπει να δημιουργήσω μία “μικροσύγχυση” για το πού αρχίζει και πού τελειώνει κάθε μια.

Στο Α μέρος, αργό και αφηγηματικό, διασπώ την βασική σειρά P0 για να δημιουργήσω μικρές φράσεις (μάλιστα μία από αυτές, την παραλλάσσω και την επαναλαμβάνω: μέτρα 9-10  και μέτρα 11-12) και περνώντας χωρίς διαχωρισμό στην επόμενη I9 συνεχίζω με παρόμοιο τρόπο με την R0 μέχρι το μέτρο 17, όπου η 4η και τελευταία μορφή-σειρά RI3 εμφανίζεται εξ αρχής διαχωρισμένη από τα προηγούμενα.

Στο Β μέρος, πιο κινητικό, εξακολουθώ την διάσπαση των σειρών, αλλά ένα χαρακτηριστικό στοιχείο του είναι ότι παρατάσσω τις νότες κατά διαδοχική τάξη ύψους προς την κατεύθυνση της φράσης, ανοδική ή καθοδική. Αυτό σταματάει από το μέτρο 32 μέχρι το τέλος, για να επέλθει ένας καθησυχασμός.

Στο C μέρος, το πιο ενεργητικό από τα τρία, χρησιμοποιώ υποσύνολα της P0 για να δημιουργήσω μια σειρά από πιο μινιμαλιστικές φράσεις με έντονο το στοιχείο της εμμονής που δημιουργούν την αίσθηση ενός υπό την ευρεία έννοια μεγάλου τρίλλου – στην χρήση των υποσυνόλων δεν έχει σημασία η σειρά των φθόγγων, μπορούν να γίνουν οιεσδήποτε αναδιατάξεις τους, απλώς συνηθίζεται η πρώτη εμφανιζόμενη διαδοχή είτε να είναι αυτή που έχουν στη σειρά, είτε να είναι μια αναδιάταξη με βάση την τάξη ύψους (pitch class) των φθόγγων. Από το 37 έως το 44, χρησιμοποιώ τις πρώτες τρεις νότες της P0. Το σημειώνω στο box Ν: 1-3 και παρομοίως για τα επόμενα. Κατόπιν 45 έως 53 (κορώνα) τις επόμενες τρεις (4, 5, 6) επαναλαμβάνοντας το προηγούμενο σχήμα. Στη συνέχεια (Νότες 7, 8, 9) χωρίς να αλλάξω το συνολικό ρυθμικό σχήμα αλλάζω φορά στην σχέση των υψών. Στο 62 φέρνω το τελευταίο υποσύνολο (10, 11, 12) με την αρχική φορά του σχήματος. Από το μέτρο 70 ξαναξεκινάω ένα πιο απλό παιχνίδι με τους φθόγους 1-4, μετά 4-7, μετά 7-10 και τέλος 10-12 για να περάσω σε μία μεγάλη καταληκτική φράση που χρησιμοποιεί αρχικά την διαδοχή των υπόλοιπων μορφών-σειρών μέχρι τα μέσα του μέτρου 81, όπου αρχίζει να επαναλαμβάνεται με διακοπές το τελευταίο τμήμα της RI3 ενώ σιγά-σιγά και αυτό αποδομείται μικραίνοντας όλο και περισσότερο, μέχρι να φτάσουμε στον βασιλέα του matix τη νότα Ντο (μη πιστεύετε αυτά που ισχυρίζονται για την ισονομία μεταξύ των φθόγγων στο δωδεκάφθογγο σύστημα .... η ανθρωπότης δεν αλλάζει τόσο εύκολα).

Μετά, γιατί όχι ένα da capo του Α.

Πριν αρχίσω και αφού τελειώσω ένα κομμάτι, πάντα θυμάμαι αυτό που μας έλεγε ο Θόδωρος Αντωνίου, ο δάσκαλός μας: «Τα συστήματα είναι για να υπηρετούν εμένα και όχι για να τα υπηρετώ».

Ο δωδεκαφθογγισμός, για μας, τώρα που είμαστε σε μεγάλη απόσταση από αυτόν, είναι μόνο ένα πλαίσιο, μια αφορμή. Οι καθιερωμένες τεχνικές του μπορούν κατά βούληση να διευρυνθούν – φαντασία να υπάρχει. Ενώ τα στερεότυπά του μπορούν και αυτά να ανατραπούν από το μουσικό αισθητήριο αρκεί η ανατροπή να λειτουργεί. Π.χ. ένα στερεότυπο είναι ότι χρησιμοποιούμε για αναδιάταξη μόνο υποσύνολα από κεφαλές μιας σειράς (τις 3 πρώτες νότες, ή τις 4, ή τις 6)... Εγώ στο C αναδιάταξα τριάδες και τετράδες όλης της P0  και κανείς δεν έπαθε τίποτα. Στην δεκαετία του ‘50 οι μουσικοκριτικοί και οι ακαδημαϊκοί θα με είχαν εξορίσει. Αυτό είναι το προνόμιο που παρέχει η απόσταση ... Ποιος ενδιαφέρεται για το αν μια μουσική που γράφεις έχει θεωρητική συνέπεια. Σημασία έχει να ακούγεται καλά και υπ’ αυτήν την έννοια, κάποια (νέα) θεωρητική συνέπεια θα έχει, απλώς ούτε εσύ που την έγραψες δεν την ξέρεις καλά-καλά… Καλά Φώτα, και προηγουμένως Καλή Χρονιά!


οι παχουλές αναρτήσεις (όσο τις διαβάζετε τόσο παχαίνουν)