Μία συνήθης ... σπανιότης

       Επειδή μας ζαλίσανε χθες διάφορα ενημερωτικά σάιτ περί της ιδιαιτερότητος της ημερομηνίας 02 Φεβρουαρίου 2020, ότι είναι τάχατες η μόνη (!) του 21ου αιώνα σε καρκινική γραφή, (δηλαδή που διαβάζεται το ίδιο, είτε από την αρχή προς το τέλος, είτε από το τέλος προς την αρχή (02022020), όπως το διάσημο NΙΨΟΝΑΝΟΜΗΜΑΤΑΜΗΜΟΝΑΝΟΨΙΝ για όσους το θυμούνται, (παλίνδρομον ο σωστότερος όρος) ...

παραθέτω λοιπόν όλες τις παρόμοιες ημερομηνίες του 21ου αιώνα, και αυτές που προηγήθηκαν και αυτές που έπονται, επισημαίνοντας ότι αυτή που πουλάει περισσότερο είναι η 14 Φεβρουαρίου 2041 (14022041) – και ο νοών ανθοπώλης νοήτω – προτρέπω δε τους εξ Άπω Ανατολής τουρίστες μας, να κλείσουν από τώρα ξενοδοχείο στη Σαντορίνη για το γάμο τους. Όλες λοιπόν μήνα Φεβρουάριο, διότι η κεντρική κολώνα της συμμετρίας μας είναι ο μήνας (02) και τα δύο πρώτα ψηφία της χιλιετίας (20). Η τελευταία εξ αυτών είναι σπανιότατη διότι μιλάμε για 29 Φεβρουαρίου … συνολικά δε οι ημερομηνίες αυτές είναι ... 29 !!!

10022001 20022002 01022010 11022011 21022012

02022020 12022021 22022022 03022030 13022031

23022032 04022040 14022041 24022042 05022050

15022051 25022052 06022060 16022061 26022062

07022070 17022071 27022072 08022080 18022081

28022082 09022090 19022091 29022092

Παιχνίδι με τα χρώματα του φλάουτου

 Περνάω αρκετό χρόνο, τον περισσότερο ίσως της καθημερινότητάς μου, στο ψηφιακό μου εργαστήρι. Ψηφιοστάσιο θα το έλεγα, γιατί αν έπρεπε να έχει δωμάτια, θα έπιανε ένα οικοδομικό τετράγωνο - όποτε το φαντάζομαι εν σαρκί, δεν τσιγκουνεύομαι διαστάσεις. 

Η κεντρική είσοδος, ακρογωνιασμένη, σχεδόν να μην την παρατηρεί ο περαστικός, μικρή σιδερόπορτα γκρι ξεθωριασμένο που απογράφει τις ηλιόλουστες μέρες. Και το χρώμα του κτιρίου, στους άοσμους τόνους της ώχρας, όπως των βιοτεχνιών της οδού Μικράς Ασίας που ακολουθεί τις γραμμές του ηλεκτρικού σιδηρόδρομου στον Πειραιά. Το ισόγειο, ψηλοτάβανο δίχως μάτια προς τον δρόμο. Ψηλά μεγάλα παράθυρα με κάγκελα (για λόγους ασφαλείας –προστασία κυρίως για τις τυχόν αυτοκτονικές τάσεις των εργαζομένων) στους επίσης ψηλοτάβανους δύο ορόφους. Και από πάνω στέγη με κεραμίδια, προσβάσιμη στις γάτες από τον εξωτερικό σιδερένιο κλωβό της σκάλας κινδύνου, η οποία είναι εν αχρηστία από τότε που άλλαξε ο νόμος πυρασφάλειας, καθότι αι σιδηροκατασκευαί πυρακτούνται. Οπότε, μεγάλο έξοδο υπήρξε η εκ των υστέρων κατασκευή μιας τσιμεντένιας αντίστοιχης εξωτερικής σκάλας, που πέρα από τα φράγκα, ροκάνισε και χώρο από τον ακάλυπτο, έτσι που χάθηκε η αισθητική ισορροπία μεταξύ του κτιρίου και του τοίχινου περίβολου, καθώς αφενός κόπηκαν αναγκαστικά οι δύο ευκάλυπτοι λόγω γειτνίασης επικίνδυνης σε περίπτωση πυρκαγιάς, και αφετέρου, η επίσης αναγκαστική μετάθεση της μεγάλης γκαραζόπορτας, κατέστησε απαιτητή την θυσία του μικρού υπαίθριου αμφιθεάτρου στο οποίο από την άνοιξη και μετά μέχρι, πολλές φορές, και τον Δεκέμβριο, αλλά και κατά τις γλυκές χειμωνιάτικες βραδιές είχαμε ωραίες συναυλίες – στη θέση του, σε όσο χώρο απέμεινε, ο επιστάτης έφτιαξε μια σιδερένια ψησταριά για τον καθημερινό μεζέ της μπύρας πριν η παρεούλα του πάνε στο σπίτι για το μεσημεριανό. Είναι καλούτσικη ψησταριά και μεγαλούτσικη – το Πάσχα χωράει και αρνί – δεν μπορείς όμως να την πεις και επαγγελματική, όπως κι εγώ δεν είμαι λογοτέχνης και δη επαγγελματίας, και φυσικό είναι που ήδη εξαντλήθηκα και βαριέμαι να περιγράψω το υπόλοιπο κτίριο – μην έχετε απαιτήσεις, ένας ευκαιριακός συγγραφέας είμαι και ούτε καν, παρόλο που εκνευρίζομαι, σχεδόν σα να θίγουν το σινάφι μου, όταν το γγρ το ακούω να το προφέρουν, ουκ ολίγοι πλέον, γκρ…

Νιππούρ

      Αυτό που δεν γνωρίζουμε στην σύγχρονη ψηφιακή επικοινωνία και στους παρεχόμενους από αυτήν συμβολισμούς αρέσκειας, τα λεγόμενα λάικ,  είναι το τι τελικά επικροτείται. Το κυρίως περιεχόμενο της ανάρτησης; Και αλήθεια ποιο είναι αυτό; Αν για παράδειγμα εγώ θεωρώ ότι είναι η μουσική μου, κάποιος άλλος θα μπορούσε να θεωρεί ότι είναι η συμπάθειά του που θα πρέπει να μου εκφράσει. Σε κάθε ανάρτησή μας, υπάρχει το ενδεχόμενο να μην περιέχεται τίποτε άλλο εκτός από την συμπάθεια που θα εκφραστεί. Μια συμπάθεια που ενδεχομένως εν τέλει καταδιώκει αυτόν που την εκφράζει, μιας και τις περισσότερες φορές με το λάικ του μας αποδίδει αυτό που μας χρωστάει και που θα του το ανταποδώσουμε κι εμείς, αφού τα λάικ ως επί το πλείστον και εν δυνάμει είναι, αν όχι γέφυρες αποστάσεων, τουλάχιστον προσωρινές αφέσεις. Και οι αφέσεις πάνε παρέα με τις αμαρτίες. Και οι αμαρτίες είναι παραλείψεις. Και οι παραλείψεις είναι ανθρώπινες, άρα συγχωρούνται.

      Οπότε, το να πω ότι αυτό το κομμάτι το έγραψα διερευνώντας την λειτουργικότητα των τετάρτων του τόνου ως διαβατικών φθόγγων σε ένα κατά τα άλλα απολύτως δωδεκαφθογγικό πλαίσιο, αν και απευθύνεται ειδικώς σε λίγους που μπορούν και ενδιαφέρονται να το κατανοήσουν, πέρα από άχρηστη πληροφορία για τους πολλούς, γενικώς ίσως ακουστεί σαν επαιτεία. Από την άλλη, μπορεί και να λειτουργήσει λυτρωτικά, μιας και θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αυτή καθαυτή η συγκεκριμένη τεχνική μουσική απόπειρα είναι που προσέλκυσε τα λάικ. Ακόμα χειρότερα, θα μπορούσε κάποιος, κι εγώ ο ίδιος,  να πιστέψει ότι το κομμάτι σε κάποιους άρεσε. Και εδώ έρχεται η επικουρία των πραγματολογικών στοιχείων που όταν περιλαμβάνονται στο λεγόμενο «σημείωμα για το έργο», πολλές φορές ενώ φαινομενικά εντείνουν, στην πραγματικότητα ακυρώνουν την ανάγκη ακρόασής του: Η Νιππούρ είναι η αρχαιότερη πόλη της Σουμερίας. Δεν υπήρξε ποτέ ιδιαίτερα σημαντικά ανεπτυγμένη πληθυσμιακά πόλη, πρωτεύουσα που λένε, αλλά την καλύπτει η αχλή του μύθου και θεωρείται λίκνο ενός πολιτισμού. Και λοιπόν;

Κουρτέτο ξυλίνων πνευστών - παράδειγμα πολυφωνικής δωδεκάφθογγης σύνθεσης

Συνεχίζοντας το προηγούμενο ποστ μου για την μονοφωνική δωδεκάφθογγη σύνθεση παραθέτω ένα μικρό έργο που διαπραγματεύεται την πολυφωνία στο δωδεκάφθογγο.
Χρησιμοποιώ την ίδια σειρά με αυτήν της μονοφωνικής σύνθεσης Flauto Solo (οπότε ανατρέξτε στο προηγούμενο ποστ για να δείτε το matrix) και πάνω στην παρτιτούρα σημειώνω όσα είναι απαραίτητα για να κατανοηθεί η χρήση της κάθε μορφής σειράς.

Εδώ η παρτιτούρα.

Εδώ μια συμπυκνωμένη προσέγγιση για το δωδεκάφθογγο σε δύο μέρη μαζί με ασκήσεις.

Εδώ θα βρείτε το κλασικό βιβλίο του Ernst Krenek: Studies in Counterpoint Based on the Twelve Tone Technique (1940)

Εδώ ένα βοηθητικό εργαλείο για την κατασκευή matrix από ένα παλιότερο σχετικό ποστ σε ένα επίσης παλιό μπλογκ που παραλλήλως διατηρούσα.

Φλάουτο σόλο - παράδειγμα απλής δωδεκάφθογγης σύνθεσης

Μπορείτε να αρκεστείτε στην ακρόαση του κομματιού, μιας και έχω την διαβεβαίωση της φρίττουσας με κάθε μοντερνιστικό απόηχο του 20^ού αιώνα μαθήτριάς μου, ότι «τελικά δεν ακούγεται και τόσο άσχημα». Τι να περιμένει κάποιος από ένα δωδεκαφθογγικό κομμάτι, ε; Ευχές για το Νέο Έτος;

Για όσους έχουν την περιέργεια, ή την διαστροφή για να διαβάσουν την ανάλυση ή και να κατεβάσουν την παρτιτούρα, μπορούν να συνεχίσουν...

 Η παρτιτούρα εδώ

ΑΝΑΛΥΣΗ

Το κομμάτι βασίζεται στην εξής σειρά:

P₀    C-Ab-G-E-F#-C#-D-B-Bb-F-Eb-A

Εδώ βλέπετε τις σχέσεις τάξης των υψών και των αριθμών (pitch classes, pitch numbers), καθώς και τα  αντίστοιχα matrix:

Στο κομμάτι χρησιμοποιούνται επίσης (με σειρά εμφανίσεως) οι:

Ι₉     A-C#-D-F-Eb-Ab-G-Bb-B-E-F#-C

R₀   C-F#-Ab-C-D-F-E-A-G-Bb-B-Eb

RI₃  Eb-A-G-D-C#-Bb-B-F#-Ab-F-E-C

Δηλαδή όπως μπορείτε να παρατηρήσετε χρησιμοποιώ αυτές που περιτειχίζουν το matrix. Οπότε αξιοποιώ ένα χαρακτηριστικό στοιχείο που τις «δένει»: η τελευταία νότα της προηγούμενης μορφής-σειράς ταυτίζεται με την πρώτη της επόμενης, επιλογή που μου επιτρέπει να δημιουργήσω μία “μικροσύγχυση” για το πού αρχίζει και πού τελειώνει κάθε μια.

Στο Α μέρος, αργό και αφηγηματικό, διασπώ την βασική σειρά P₀ για να δημιουργήσω μικρές φράσεις (μάλιστα μία από αυτές, την παραλλάσσω και την επαναλαμβάνω: μέτρα 9-10  και μέτρα 11-12) και περνώντας χωρίς διαχωρισμό στην επόμενη I₉ συνεχίζω με παρόμοιο τρόπο με την R₀ μέχρι το μέτρο 17, όπου η 4η και τελευταία μορφή-σειρά RI₃ εμφανίζεται εξ αρχής διαχωρισμένη από τα προηγούμενα.

Στο Β μέρος, πιο κινητικό, εξακολουθώ την διάσπαση των σειρών, αλλά ένα χαρακτηριστικό στοιχείο του είναι ότι παρατάσσω τις νότες κατά διαδοχική τάξη ύψους προς την κατεύθυνση της φράσης, ανοδική ή καθοδική. Αυτό σταματάει από το μέτρο 32 μέχρι το τέλος, για να επέλθει ένας καθησυχασμός.

Στο C μέρος, το πιο ενεργητικό από τα τρία, χρησιμοποιώ υποσύνολα της P0 για να δημιουργήσω μια σειρά από πιο μινιμαλιστικές φράσεις με έντονο το στοιχείο της εμμονής που δημιουργούν την αίσθηση ενός υπό την ευρεία έννοια μεγάλου τρίλλου – στην χρήση των υποσυνόλων δεν έχει σημασία η σειρά των φθόγγων, μπορούν να γίνουν οιεσδήποτε αναδιατάξεις τους, απλώς συνηθίζεται η πρώτη εμφανιζόμενη διαδοχή είτε να είναι αυτή που έχουν στη σειρά, είτε να είναι μια αναδιάταξη με βάση την τάξη ύψους (pitch class) των φθόγγων. Από το 37 έως το 44, χρησιμοποιώ τις πρώτες τρεις νότες της P0. Το σημειώνω στο box Ν: 1-3 και παρομοίως για τα επόμενα. Κατόπιν 45 έως 53 (κορώνα) τις επόμενες τρεις (4, 5, 6) επαναλαμβάνοντας το προηγούμενο σχήμα. Στη συνέχεια (Νότες 7, 8, 9) χωρίς να αλλάξω το συνολικό ρυθμικό σχήμα αλλάζω φορά στην σχέση των υψών. Στο 62 φέρνω το τελευταίο υποσύνολο (10, 11, 12) με την αρχική φορά του σχήματος. Από το μέτρο 70 ξαναξεκινάω ένα πιο απλό παιχνίδι με τους φθόγους 1-4, μετά 4-7, μετά 7-10 και τέλος 10-12 για να περάσω σε μία μεγάλη καταληκτική φράση που χρησιμοποιεί αρχικά την διαδοχή των υπόλοιπων μορφών-σειρών μέχρι τα μέσα του μέτρου 81, όπου αρχίζει να επαναλαμβάνεται με διακοπές το τελευταίο τμήμα της RI3 ενώ σιγά-σιγά και αυτό αποδομείται μικραίνοντας όλο και περισσότερο, μέχρι να φτάσουμε στον βασιλέα του matix τη νότα Ντο (μη πιστεύετε αυτά που ισχυρίζονται για την ισονομία μεταξύ των φθόγγων στο δωδεκάφθογγο σύστημα .... η ανθρωπότης δεν αλλάζει τόσο εύκολα).

Μετά, γιατί όχι ένα da capo του Α.

Πριν αρχίσω και αφού τελειώσω ένα κομμάτι, πάντα θυμάμαι αυτό που μας έλεγε ο Θόδωρος Αντωνίου, ο δάσκαλός μας: «Τα συστήματα είναι για να υπηρετούν εμένα και όχι για να τα υπηρετώ».

Ο δωδεκαφθογγισμός, για μας, τώρα που είμαστε σε μεγάλη απόσταση από αυτόν, είναι μόνο ένα πλαίσιο, μια αφορμή. Οι καθιερωμένες τεχνικές του μπορούν κατά βούληση να διευρυνθούν – φαντασία να υπάρχει. Ενώ τα στερεότυπά του μπορούν και αυτά να ανατραπούν από το μουσικό αισθητήριο αρκεί η ανατροπή να λειτουργεί. Π.χ. ένα στερεότυπο είναι ότι χρησιμοποιούμε για αναδιάταξη μόνο υποσύνολα από κεφαλές μιας σειράς (τις 3 πρώτες νότες, ή τις 4, ή τις 6)... Εγώ στο C αναδιάταξα τριάδες και τετράδες όλης της P0  και κανείς δεν έπαθε τίποτα. Στην δεκαετία του ‘50 οι μουσικοκριτικοί και οι ακαδημαϊκοί θα με είχαν εξορίσει. Αυτό είναι το προνόμιο που παρέχει η απόσταση ... Ποιος ενδιαφέρεται για το αν μια μουσική που γράφεις έχει θεωρητική συνέπεια. Σημασία έχει να ακούγεται καλά και υπ’ αυτήν την έννοια, κάποια (νέα) θεωρητική συνέπεια θα έχει, απλώς ούτε εσύ που την έγραψες δεν την ξέρεις καλά-καλά… Καλά Φώτα, και προηγουμένως Καλή Χρονιά!

Κούραση

Αρχίζει να γίνεται πια κουραστικό. Από δω και πέρα, λέει, πρέπει να προσέχω. Δεν ξέρω πόσο πάει η χρέωση – το αυτόματο μήνυμα μας διευκρινίζει ότι είναι αντίστοιχη αυτού που χρεώνει ο κάθε πάροχος. Πάντως, είμαι ένας από τους υποψηφίους να καταγγελθούν στο 1143 (επίτηδες το έγραψα λάθος, για να γλιτώσω την καταγγελία – εκτός και αν το 1143 είναι κάποιος άλλος αριθμός για άλλου είδους επίσης καταγγελία).

Διαβάζω ότι μπορείς να φας και ξύλο, αν βρεθείς κάπου που τρώνε ξύλο όσοι βρίσκονται τυχαία ή επίτηδες εκεί. Αλλά είμαι πια αρκετά μεγάλος και αυτά τα ξέρω… Ποτέ δεν βρίσκομαι σε τέτοια μέρη, διότι από μικρός το ξύλο το φοβάμαι, παρότι αγαπώ και θαυμάζω ιδιαιτέρως τους ξυλουργούς, και η μυρωδιά του ξύλου καθώς μαστορεύεται, ιδίως αυτό που προορίζεται για μουσικά όργανα, με μεθάει. Θυμήθηκα τον μάστορα τον Σίμο Σκεντερίδη, στο υπογειάκι του που το ανεβοκατέβαινα, εικοσάρης, τα δύο τελευταία χρόνια του, εκεί γύρω στο ’82, πριν βγει στην σύνταξη. Με τα παλιά εργαλεία του πατέρα του που τά’ χε φέρει απ’ την Καππαδοκία, μαζί με τα παλιά ξύλα από κωνοφόρα … «αυτά όλα είναι ρουμάνικη ξυλεία, πάνω από 100 χρονώ. Τώρα που θα βγω στη σύνταξη, θα τα πουλήσω και θα είναι το εφάπαξ μου». Πριν κλείσει το μαγαζί, μου χάρισε, «για να με θυμάσαι», ένα ακόνι, ένα ροκάνι και ένα παλιό κομμάτι φιλέτο έλατο, «για καπάκι … αυτό θα βγάλει ωραίο ήχο, γιατί έχει ίσια και λεπτά νερά». Έχω ένα σάζι από τα χέρια του, σάζι με δούγιες – το είχε φτιάξει χωρίς καλούπι … «στον αέρα» όπως έλεγε. Κάθε μεσημέρι, κατά τις μία με μιάμιση ξετύλιγε μια λαδόκολλα με ελιές, ψωμί και τσιμένι για άλειμμα…

... Τώρα που έβαλα μπροστά, να πω ότι, ούτε την μουσική μου την θεωρώ κάτι, ούτε αυτά τα τάχα κείμενα που γράφω, ούτε επιχειρώ κάτι όταν γνωστοποιώ τα διάφορα “και καλά” καλλιτεχνικά που με αφορούν προσωπικώς (και κάποιες φορές και άλλα που προσωπικώς δεν με αφορούν, αλλά μου αρέσουν πάρα πολύ, όπως για παράδειγμα το “Sancta Maria, ora pro nobis” από το “Vespro della Beata Vergine” του Μοντεβέρντι). Ή μάλλον, κάτι επιχειρώ: να κάνω αυτό που κάνουν και πολλοί άλλοι. Γιατί; Επειδή το να κάνεις αυτό που κάνουν και οι πολλοί άλλοι, σε απαλλάσσει από την προσωπικότητά σου, η οποία είτε υφίσταται, είτε δεν υφίσταται, μετά ή άνευ παρρησίας, ωστόσο είναι υποχρεωτική, και κρίνεσαι αν την έχεις ή δεν την έχεις – έτσι λένε. Κουραστικό…

Εκ Χίου

Απ’ τα επιφωνήματα

πρέπει να βγήκε η μουσική.

Ω,

Ε,

Ρε.

Αυτά αφήνουν περιθώριο

ανάπτυξης μελωδημάτων,

κι όχι τα πιο σφιχτά,

τα επόμενα χαρμόσυνα:

Μαρία,

Γιώργη,

Ουρανία,

Δημητρό,

Βαλάντη,
Βαγγελία
Σεβαστούλα,

Μαρκέλε,

Ειρήνη,

Μπούλα,
Μιλτιάδη,
Στυλιανέ,

Τσουμπίδι,

Μπουμπού.

Κι είναι κι οι απ’ απέναντι

που μείνανε ψαράδες τα παιδιά τους:

«Έχει κολιοί, σαρδέλα,

μπακαλιάροι, προσφυγάκια

μπακαλιάροι πρόσφυγοι,

μένουλες».

Χωρίς αιτιατική.