Ρευστό (FLUID) πιάνο

Με ενημέρωσε γι' αυτό η φίλη μου Α.Μ., κιθαρίστρια, λάτρης κάθε γοητευτικού παλαιού και κάθε περίεργου καινούργιου.

 Ο Ιωάννης Σεβαστιανός Μπαχ  με το έργο του "Το Καλώς Συγκερασμένο Κλειδοκύμβαλον" είχε επιχαρεί του μεγάλου επιτεύγματος να κουρδιστούν επιτέλους τα πληκτροφόρα με τέτοιο τρόπο που να επιτρέπει την ισότιμη μεταχείριση κάθε πλήκτρου τους. Όπως κάθε μεγάλο επίτευγμα, έτσι και ο Συγκερασμός απέκτησε φίλους και εχθρούς. Και όπως επίσης συμβαίνει με κάθε επίτευγμα, αγκαλιάστηκε από την πράξη ως θεωρία και μισήθηκε από την θεωρία ως πράξη.

Αν δεν είχε πραγματοποιηθεί η Διεθνής Έκθεση των Παρισίων του  1900 (της οποίας εν Αθήναις ως κειμήλιο στέκει ο Άγιος Σώστης στην οδό Συγγρού, διατελέσας τότε εκεί ελληνικόν ναόμορφον περίπτερον), ίσως ο Ντεμπυσύ να μην είχε ακούσει τα εξ Άπω Ανατολής γκαμελάν που του ενέπνευσαν τις εξατονικές κλίμακές του, και η Δύση να μην είχε εμπεδώσει συν τω χρόνω έναν κάποιου είδους σεβασμό για την Μουσική Ανατολή. Εκεί στην Έκθεση εκ των αποικιών προσεκλήθησαν σχεδόν δι' απαγωγής μουσικοί, και οι ευρωπαίοι λάτρεις κάθε γοητευτικού παλαιού αυτό που άκουσαν εκεί το έσπειραν ως περίεργο καινούργιο που σύντομα έγινε ντεμοντέ, αλλά έκτοτε ανά περιόδους  επανενθρονίζεται και εκπίπτει, όρα προ εικοσαετίας Έθνικ.

Το Fluid Piano ανήκει στα κατασκευάσματα αυτά που αναζητούν ως δυνατότητα αυτό που στην εποχή του Μπαχ τα πληκτροφόρα προσπάθησαν να αποτινάξουν ως ζυγό: την αρμονική-πολυφωνική και εν πολλοίς αισθητική εξάρτηση της Μουσικής από την ποικιλία βηματικών διαστημάτων. Όσοι μεγαλοσχήμονες ανατολίται θεωρητικοί υπερφιάλως υπερηφανεύονται επιδεικνύοντας ένα πλήθος (κατά την άποψή τους) μαθηματικών λόγων που αντιπροσωπεύουν την πάλαι ποτέ ποδοπατημένη από τον Συγκερασμό ποικιλία των διαστημάτων της Ανατολικής Μουσικής, δεν έχουν παρά να διαβάσουν την Αρμονική Πραγματεία του Ραμώ (Traite de l'Harmonie) όπου θα βρεθούν αντιμέτωποι με ορδές κλασμάτων που αναφέρονται σε μουσικά διαστήματα.

Δεν είναι παράξενο λοιπόν που (λόγω των δύο προηγουμένων παραγράφων) το Fluid Piano κατασκευάζεται στην Δύση και όχι στη Ανατολή (στην καθ' ημάς Ανατολή αξιοσημείωτη ανάλογη προσπάθεια είναι το Ιωακείμιον Ψαλτήριον της Επιτροπής του 1881 και αργότερα το Παναρμόνιον του Κωνσταντίνου Ψάχου, βλέπε σχετικό κείμενο του μουσικολόγου Θωμά Αποστολόπουλου).

Το Fluid Piano έχει ζεύγη χορδών για κάθε νότα, ούτως ώστε οι δύο χορδές να χρησιμεύσουν ως ράγες πάνω στις οποίες σέρνεται ο μεταβολέας. Αυτό το αποχωρίζει από την γνωστή ηχητική του γνωστού πιάνου. Οπότε δεν μιλάμε από ηχοχρωματικής απόψεως για πιάνο, αλλά για έγχορδο πληκτροφόρο απλώς. Διατηρούνται ωστόσο οι δυνατότητες του πιάνου που σχετίζονται με τα πεντάλ. Πολύ έξυπνη κατασκευή και με ηχοχρωματικό ενδιαφέρον, αλλά δεν μπορείς να ελπίζεις ότι στο πιάνο αυτό θα παίξεις πχ Σοπέν και θα το απολαύσεις ηχοχρωματικά τουλάχιστον με τον παραδοσιακό τρόπο – οπότε δεν πρόκειται για ένα πιάνο πολλαπλών χρήσεων, αλλά για μια ειδική κατασκευή. Και πάντα το πρόβλημα αυτών των κατασκευών είναι ότι δεν γράφονται έργα γι’ αυτές ικανά στον αριθμό (ίσως και στην ποιότητα), οπότε δεν διαδίδονται στην αγορά, με αποτέλεσμα να έρχονται και να παρέρχονται, παραμένοντας στο επίπεδο της ευρεσιτεχνίας. Η αλήθεια είναι ότι πέρα από την αναφορά τους σε μουσικές παραδόσεις ανατολικές, των οποίων μάλιστα το εύρος και την λειτουργία δεν έχει ακόμα πλήρως αφομοιώσει η Δύση, δεν έχει αναπτυχθεί μια θεωρία και μια αισθητική πολυφωνική που να αξιοποιεί τις δυνατότητες που παρέχει μια τέτοια κατασκευή με όρους πάντα Δυτικού Μουσικού Πολιτισμού. Από την άλλη τα ηλεκτρονικά Virtual Instruments που χρησιμοποιούνται σε μορφή software, μέσω της συνεχώς αυξανόμενης δύναμης των ηλεκτρονικών υπολογιστών, παρέχουν την δυνατότητα κάθε μικροτονικού πειραματισμού προσομοιώνοντας τις δυνατότητες του Fluid piano ανέξοδα, με προσιτό τρόπο (και πάντα ψηφιοποιημένο άρα επακριβώς επαναλήψιμο). 

Κι' όμως, αν κάποιος μου χάριζε ένα Fluid Piano θα έγραφα πολλά έργα με και για αυτό.