Σάββατο, Μαΐου 28, 2005

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΜΟΥΣΙΚΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ



Η μουσικοπαιδαγωγική είναι μια διδακτική επιστήμη, ή μάλλον μια επιστήμη της μουσικής διδακτικής, που στόχον έχει να προσηλυτίσει τα "αθώα" παιδάκια στην περίπλοκη τέχνη της μουσικής η οποία σημειωτέον δεν είναι μόνον τα δύο-τρία ακκορντάκια της παρέας, διότι μπορεί να είναι και το «ΜΥΣΤΗΡΙΟΝ» του Γιάννη Χρήστου.
Ο Καρλ Ορφ, υπήρξεν θεμελιωτής του ομώνυμου συστήματος μουσικοπαιδαγωγικής, γνωστός και από τα ΚΑΡΜΙΝΑ ΜΠΟΥΡΑΝΑ που έθαλλον εν μέρει ως εναρκτήριον και ως επίμετρον πολιτικής συγκεντρώσεως κατά τα τέλη του περασμένου αιώνα. Το οποίον σύστημα συμπληρωθέν υπό του Κόνταλη και του Νταλκρόζ, ακόμα αποτελεί την βάσιν της μουσικοπαιδαγωγικής για όσα ωδεία την έχουν εντάξει (κι όχι «‘ντάξει») στο πρόγραμμά τους.
Τα συστήματα αυτά, μέσα από το μουσικό παιχνίδι και την μουσική κίνηση (κάτι στις παρυφές του χορού) ξυπνάνε την μουσική κλίση των παιδιών και την προσανατολίζουν στα μουσικά στάτους της κοινωνίας, αναπόφευκτα μεν, με ανοιχτό τρόπο δε. Διότι, βάση των συστημάτων αυτών είναι να προϋποθέτουν ως παιδαγωγικό εργαλείο την παραδοσιακή μουσική κάθε τόπου, η οποία γνωστή προ και εκ σπαργάνων στους μικρούς μύστες της μουσικής, μπορεί να ξετυλίξει φιλικά γι αυτούς τα όσα οργιώδη συμβαίνουν κατά την πλήρη άσκηση της μουσικής τέχνης.
Το κακό βεβαίως είναι ότι οι υποψήφιοι μουσικοπαιδαγωγοί, συνήθως στρέφονται προς το λειτούργημα αυτό, είτε ως αμαθείς μουσικοί, πρόχειροι ακολουθητές σεμιναρίων, είτε ως συναισθηματικοί δικαιολογητές της αποτυχημένης μουσικής καριέρας (αλλά πόσο αγαπάνε τα παιδιά), και σπανίως ως μαιτρ της διδασκαλίας (το σπανίως είναι το δυστύχημα, διότι θα έπρεπε αυτοί οι άνθρωποι να είναι ο κανόνας). Οι τελευταίοι είναι τέλειοι μουσικοί, δημιουργικοί και με αγάπη διδάσκουν τα μικρά παιδιά, έχοντας προηγουμένως εκθέσει εαυτούς στην τέχνη των "ανεξήγητων γλωσσικώς συναισθημάτων".
Ένα μότο των περισσότερων μουσικοπαιδαγωγών που έχω γνωρίσει είναι ότι δεν μπορούν να προσδιορίσουν με ακριβή τρόπο το τι είναι παραδοσιακή μουσική. Οι περισσότεροι δεν έχουν εμπεριστατωμένη σχέση με την μουσική μας παράδοση. Εισηγούνται δε, ότι ο Ορφ μπορεί να έλεγε «παραδοσιακή μουσική» την παραδοσιακή μουσική, αλλά σήμερα που η παραδοσιακή μουσική είναι στο περιθώριο ξεχασμένη, μιας και τα παιδιά δεν την ξέρουν, τότε μπορούμε να θεωρήσουμε ότι εργαλείο της διδασκαλίας της μουσικής αποτελούν τα τραγουδάκια σουξέ. Μέγα σφάλμα διότι στην εποχή του Ορφ συνέβαιναν τα ανάλογα με σήμερα. Ο Ορφ επεδίωκε την αφύπνιση μιας σχέσης με την παράδοση, παρόμοιας με αυτήν που επιχειρείται με την διδασκαλία της δημοτικής ποίησης. Επεδίωκε ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ και απ’ ότι φαίνεται πίστευε στην επίδραση της παραδοσιακής μουσικής-του δημοτικού τραγουδιού (μιας και εδράζεται στο ασυνείδητο) στο υποσυνείδητο των μικρών παιδιών.
Τέλος πάντων δε θα επιλύσω εγώ σήμερα το πρόβλημα. Το κείμενο αυτό, είναι εισαγωγικό της πεποίθησής μου ότι τα τραγούδια του Μπάτη είναι υποδείγματα μουσικής μυσταγωγίας στην σύμπασα μουσική τέχνη (όπως και το βιβλίο της Άννας Μαγνταλένα Μπαχ).
Διότι ο δημιουργός τους έχοντας απωθήσει πάσαν την βιωτικήν μέριμναν εστόχευσε την έκφραση και μάλιστα παίζοντας.

"Ρε, βάρκα μου μπογιατισμένη
κάργα μάγκες φορτωμένη.

........................

Ήταν ο Μπάτης και ο Αρτέμης
και ο Στράτος ο τεμπέλης*"

--------------------
* τον Στράτο (Παγιουμτζή), φωνή μεγάλη, που όταν τραγούδαγε απ' τη βάρκα του στην Πειραική ο αέρας έφερνε τη φωνή του στην Αίγενα, τον έλεγαν τεμπέλη, η παρέα, γιατί άφηνε τα τραγούδια του ημιτελή, χωρίς οργανικές εισαγωγές, που συνήθως τις έβαζαν ο Μάρκος (Βαμβακάρης) και ο Ανέστος (ο Δελιάς, ο μέγας).

2 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Είναι απίστευτο το πόσο δίκιο έχετε. Το κάτωθι πιθανώς θα το'χετε υπ'όψιν, αν νιώθετε ότι δεν ταιριάζει τόσο γάντι όσο νομίζω, διαγράψτε το (διατηρώ την ορθογραφία και την στίξη του αείμνηστου):

"Ανεβαίνουμε τις σκάλες τις μαρμάρινες -πάντα ανεβαίνουμε σκάλες μαρμάρινες για να μπούμε σ'ένα Ωδείο- και στο χωλ ενός διαμερίσματος πολυκατοικίας του '38 ή του '49, μάς περιμένει το σήμα του Ωδείου, κατά κανόνα αυλός η Λύρα αρχαϊκή ή ένας Αρίονας ας πούμε, ο,τιδήποτε, που όμως να φανερώνει την αθάνατη αρχαιοελληνική καταγωγή μας, μες σε μια πολυκατοικία καθώς είπα, φτηνής κατασκευής, του '38 ή του '49.
Υπάρχουν ακόμα μερικές προσωπογραφίες πανάσχημων γερόντων γενειοφόρων, που με αυταρέσκεια κι αυστηρότητα καρδιναλίων, παριστάνουν στους φοβισμένους μαθητές, τους μεγάλους συνθέτες του παρελθόντος. [...]
Τα θλιβερά λοιπόν αυτά πρόσωπα των γερόντων, σαφώς εχθρικά για κάθε νέο και νεανικό, δεσπόζουνε στα βρώμικα κι ανήλιαγα δωμάτια των ωδείων, μες στα οποία η Μουσική εισέρχεται στον ψυχισμό των νεαρών εφήβων, ωσάν Κυρία οίκου ανοχής, χαρίζουσα στους νέους πελάτες της, τραυματισμένες εμπειρίες "περί έρωτος" και "περί τάξεως των ήχων".
[...]
Κι αρχίζουν τα μαθήματα.
Ο νέος στην αρχή πηγαίνοντας, νομίζει Μουσική, αυτό που τον ευχαριστεί, αυτό που τον εκφράζει και που τον κάμει να ονειρεύεται ώρες ολόκληρες στο σπίτι του, μονάχος ή με τους φίλους του. Αλλά δεν ξέρει ο άμοιρος την μόνη αλήθεια, τη σωστή, την καθαρώς γνησίως Ωδειακή, περί του αληθινού προσώπου αυτής της μούσας που τήνε λέμε Μουσική. Γρήγορα ανακαλύπτει πως η Μουσική, είναι μια γραία πανάσχημη ξεδοντιασμένη κι αυστηρή που επιδιώκει την διά βίου αιχμαλωσία του μαθητή, και με αποκλειστικότητα την ερωτική συζυγική συνύπαρξη μαζί του.
Φυσικά κάθε υγιής οργανισμός, ο κάθε νέος που έχει μέσα του φλόγα ζωής, πανικοβάλλεται κι το βάζει, όπως λεν, στα πόδια. Κι αρχίζει να παίζει ποδόσφαιρο εις τας πλατείας και τ' αλσύλλια πέριξ του πατρικού σπιτιού του -όπως θα έγραφε, περίπου, ένας ποιητής μεσοπολέμου. Παράλληλα ο διασωθείς νέος, όσες φορές θα προσπερνά έξω από οικήματα που θά'χουν φωτεινή τη λέξη Ωδείον, θα φτύνει εις τον κόρφο του, καθώς θα έφτυνε αν προσπερνούσε κατά τύχην μπροστά από ένα γραφείον Τελετών.
Όμως οι άλλοι, οι εναπομείναντες: [...] Αυτοί, που λέτε, οι μαθητές, θα χάσουν σιγά σιγά το ζωηρό τους βλέμμα, θα κρέμονται τα πανταλόνια τους αδιάφορα, ασιδέρωτα και θλιβερά ραμμένα, κάτω απ'τη μέση θα παχαίνουν, ο θώρακας θα γίνει ολοένα πιο στενός και θα φορέσουν απαραίτητα μυωπικά γυαλιά ύστερα από τόσες ώρες εξαντλητικά πάνω σε παρανοϊκές κουκίδς μαύρες και πυκνές, που εννοούν να παριστάνουν την έγγραφη κληρονομιά της μουσικής.
Κάτι σαν προσευχητάρι και διαθήκη μιάς παρθένου καλογριάς.
[...]αντιπαθούν, ή πιο σωστά, αγνοούν τη σκέψη και το αίσθημα. Το τελευταίο μάλιστα, τοποθετείται με μολύβι φάμπερ πάνω στις νότες, κάθε φορά που ο δάσκαλος απαιτεί αίσθημα. Μάλιστα. Στα Ωδεία σημειώνεται το αίσθημα με μολύβι, ύστερα από απαίτητση του διδασκάλου. "Βάλε αίσθημα", φωνάζει στο μαθητή. Κι ο μαθητής μολυβώνει τα σημεία που οφείλει να βάλει το αίσθημα, κατ' επιθυμίαν της μουσικής διδασκαλίας.
[...]
Ο κ. Διευθυντής παίζει στο ηλεκτρικό του πιάνο, και το πολύ τολμηρό σε πολιτική τοποθέτηση τραγούδι "Στρώσε το στρώμα σου για δυο". Πώς να χωρέσουν όμως όλοι οι καλεσμένοι του γαμπρού και της νύφης σ' ένα στρώμα; Ύστερα δεν είναι και ηθικό. Και όμως η κλωστή πρέπει στη μέση να κοπεί. Οφείλει να ξεφτύσει και να διαλυθεί. Ο κ. Διευθυντής παίζει ως το ξημέρωμα το ηλεκτρικό του πιάνο. Οι καλεσμένοι είναι ενθουσιασμένοι, με τον ηλεκτρισμό, το πιάνο και τον συνδικαλισμό. Αύριο δεν έχει μάθημα. Το ωδείον αργεί. Ας κοιμηθούμε ήσυχα. Μι'ακόμη μέρα γλύτωσαν οι μαθητές. Κι όσο για το μεθαύριο, έχει ο Θεός."

M.X., Τα σχόλια του Τρίτου

Ανώνυμος είπε...

Γλυκύ Μπερεκέτη,

Αν και είμαι ένας άνθρωπος του πολέμου θα ήθελα να ασχοληθώ με την ευγενή της μουσικής παιδεία και τις προυποθέσεις της δημιουργίας καλών μουσικών. Η μουσική παιδεία πρέπει να είναι μέρος της συνολικής παιδείας κάθε ευγενούς Ρωμαίου και κυρίως αυτών που θα μετάσχουν της CURSUS HONORUM.

Κύριο σημείο της τοποθέτησής σου είναι η στροφή στην "ιστορικότητα". Θυμίζει και την προτροπή του Σούμαν ("να ακούτε τα δημοτικά τραγούδια της πατριδας σας"). Όλοι όσοι είμαστε μιάς ηλικίας άνω των σαράντα θα τείναμε "ευήκοον ούς" στην θέση αυτή. Πλην όμως είμαστε off side, αγαπητέ Μπερεκέτη. Και ο λόγος είναι ότι το κυρίαρχο κριτήριο στη σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης είναι το ΣΥΓΧΡΟΝΙΚΟ και όχι το διαχρονικό το οποίο διέπεται από την ιστορικότητα. Έχουμε ξαναπεί ότι ο συνολικός προσωπικός ιδεολογικός μας σχηματισμός διέπεται από τον ιστορικισμό του προγονοπληκτικού "φιλολογικοστραφούς" σχολείου της εποχής μας. Επιπλέον η "τουφεκιά" συμπληρώνεται από τον νεορομαντισμό, που ανθούσε στη χώρα μας σαν πνευματικό κλίμα, όταν ήταν και για μάς η εποχή της συγκίνησης (εφηβεία). Από τον ελεγειακό Χατζηδάκι και το Νέο Κύμα στον επικό Θεοδωράκη (μεταπολίτευση κλπ) και από τον Καραγάτση (η περιβόητη γενιά του τριάντα) μέχρι....όποιον θέλετε...
Γι αυτό και εμφανίζονται φωνές συμπαράστασης (π.χ. τέττυξ, μου "μυρίζει" φιλόλογο του Αθήνησι της εποχής μας). Παρόλο που κι εμείς θα θέλαμε να συνταχθούμε με τον Ορφ, του οποίου τη μουσική λατρεύουμε, σήμερα τα πράγματα αλλού μας πάνε.
Θα επεκταθώ σε συγκεκριμένα περιστατικά....
α. Άκουσα Λίστ του ονείρου από ένα παλληκαράκι από την Κίνα που φατσικά μοιάζει με παρκαδόρο... Ποιές είναι οι πνευματικές προυποθέσεις του τύπου αυτού, ώστε να αγγίξει το αριστούργημα σύμφωνα με τις θεωρίες μας περί ιστορικής καταγωγής...
β. Το παλληκαράκι αυτό συνέχισε και πλαισιώθηκε από αλλό Κινεζάκι που "έκρυψε" τη μπάλα παίζοντας Ραχμάνινωφ, Σοπέν κλπ και γέμισε λεφτά τους εταιριάρχες. Πόθεν κι αυτός?....
γ. Ένα κοριτσάκι (Αμερικανάκι μάλλον) "στέλνει" κυριολεκτικώς τον Μπαχ σε σύγχρονη ερμηνεία ΧΩΡΙΣ τα διαβόητα ξεκούρδιστα original instruments.
δ. Ενα άλλο κοριτσάκι εξ Ιαπωνίας, που φατσικά μάλλον θα είχε θέση σε κοριτσίστικο περιοδικό μόδας, μαγεύει με τον Σιμπέλιους που παίζει. Επαναλαμβάνει αργότερα στο καινούργιο του SACD την ίδια υψηλή επίδοση σε έργα Γάλλων συνθετών.

ΠΩΣ ΕΡΜΗΝΕΥΟΝΤΑΙ ΑΥΤΑ? Όχι με τον ιστορικισμό. Τα παιδιά αυτά δεν έχουν καν Ευρωπαική καταγωγή και επομένως ΟΥΤΕ κάποια ψυχολογική επαφή με όποια Ευρωπαική παράδοση.
Σήμερα δεν πρέπει να έχεις διατελέσει παπαδάκι στον Άγιο Θωμά της Λειψίας για να πάιξεις Μπάχ. Όχι ότι οι σημερινοί απόγονοι των μαθητών του στη Λειψία παίζουν "κακό" Μπάχ. Όμως υπάρχει και ο απίστευτος MASAAKI SUZUKI (δεν είναι αυτοκίνητο - είναι Ιάπωνας μαέστρος και μάλιστα Καλβινιστής!!!), ο οποίος θεωρείται από τους ΕΥΡΩΠΑΙΟΥΣ κριτικούς απολύτως κορυφαίος ερμηνευτής έργων του Μπαχ. Εκείνο που ξέρουν σήμερα ΟΛΟΙ είναι ότι τα μεγάλα έργα της κλασικής μουσικής ΕΙΝΑΙ ΚΤΗΜΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ και επομένως έχουν ΟΛΟΙ σε αυτά "δικαίωμα" πάνω στην ερμηνεία τους. Στρώνονται στη μελέτη, έχουν ταλέντο, ακούν μεγάλες ερμηνείες χάρη στη διάδοση της προηχογραφημένης μουσικής και τελικά καταφέρνουν το υψηλό αποτέλεσμα.

Και για να έλθουμε στα δικά μας...
Το συμπέρασμα δεν είναι ότι η μόνη αυθεντική μουσική είναι οι ημεδαποί Φρανσουά Βιγιόν....
Αυθεντικές μουσικές είναι όλες εκείνες που σαν τη γεύση του καλού κρασιού σου μένουν στον ουρανίσκο. Το μόνο που χρειάζεται είναι να έχεις μάθει να "πίνεις" για να αντιληφθείς την ύπαρξή τους. Και τέτοιες φτιάχνουμε πολλές στην Ελλάδα.
ΘΕΣ ΤΕΛΙΚΑ ΝΑ ΜΗ ΧΑΘΕΙ Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΜΑΣ (υπονοώ την δημοτική ΚΑΙ τη λαική ΚΑΙ τη λογία)??? ΚΑΝΕ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ !!! Όπως κατάφερε ο θεοδωράκης να τον ερμηνεύσουν Σουηδοί τενόροι (δεν μας ενδιαφέρει τώρα το αποτέλεσμα της ερμηνείας), έτσι μπορούμε ΔΙΑΔΙΔΟΝΤΑΣ τη μουσική μας να την "καταγράψουμε" σαν μία ακόμα διεθνή συνιστώσα, όπου κάποιοι θα ενδιαφερθούν, θα εμπλακούν μαζύ της ακόμα και μη Ελληνικής καταγωγής και θα μυηθούν στα μυστήριά της και τις ομορφιές της.
Σήμερα ο κόσμος δεν "σηκώνει" μαγκιές του τύπου "καθίστε προσοχή σε μας τους γιούς του Λεωνίδα, παλιοβάρβαροι..."
Αν έχεις κάτι να πείς πές το, κι αν αξίζει τον κόπο θα βρεις τους πιό απίθανους υποστηριχτές. Αυτό είναι το συγχρονικό κριτήριο. Δεν προυπάρχουν προυποθέσεις παραγωγής Μπάχ. Ο Μπαχ μπορεί να προκύψει ΑΝΑΠΑΝΤΕΧΑ απ΄οπουδήποτε και λόγω διαδικτύου ΘΑ ΤΟ ΠΑΡΕΙΣ ΚΑΙ ΕΙΔΗΣΗ γιατί θα είναι πρόθυμος να σου στείλει με ΜΡ3 τη μουσική του.

Υγείεναι και χαίρε,

Maximus
Magister Militum

οι παχουλές αναρτήσεις (όσο τις διαβάζετε τόσο παχαίνουν)