Ζωγράφοι χειρογράφων

Η δουλειά μας -μια απ' όλες- που κάναμε τόσους  αιώνες και που φαίνεται να έπιασε τόπο ήταν αυτή του αντιγραφέα. Αν κάτι μας αναγνωρίζεται ότι προσκομίσαμε ως χριστιανική Ελλάδα στο Ευρωπαϊκόν  πνεύμα (sic), είναι η άψογη ορθογραφία και η καλλιγραφία των αρχαιοελληνικών χειρογράφων. Οι ανατολίτες δάσκαλοι που ταξίδεψαν στην Αναγέννηση λίγο πριν-λίγο μετά την Άλωση, αν κάτι αντικειμενικώς κατάφεραν ήταν όχι μια ακόμη Σταυροφορία, αλλά η προσωπική τους διάσωση. Διότι οι μαθητές τους έγιναν με τη σειρά τους δάσκαλοι πάνω στην ίδια τους την πραμάτεια. Πολύ μετά, οι διδαγμένοι διαφωτιστές μας πρώτιστα πάλεψαν με τον τρόπο διατύπωσης και δευτερευόντως με τα διατυπούμενα - το ότι δεν γίναμε εντελώς τσίρκο μιας αρχαιόπληκτης οπερέτας οφείλεται στο αντίβαρο της Εκκλησίας μας , των υπαιθρίων ηθών και εθίμων μας και σ’ όσους είχαν μάτια να τα δουν κι αφτιά να τα αφουγκραστούν. Αλλά ιδού και που ο νεο-νεοελληνισμός μας, εν τέλει, συνοψίστηκε σε έναν κατασκευασμένο χορό, προϊόν μιας χορογραφίας για μια ταινία - μεταφορά μυθιστορήματος στο σινεμά: Το συρτάκι. Ζορμπά λε Γκρεκ..  Αυτή ήταν όλη η πραμάτεια της σύγχρονης κουλτούρας μας. Προνοητικότατη προτύπωσις μιας οψίμου επιχειρήσεως:  Υπουργείον Πολιτισμού και Τουρισμού. Διότι δεν μπορέσαμε εν τέλει να κατισχύσουμε της κινηματογραφικής εικόνας που οι  φιλέλληνες του 20^ου αιώνα απέκτησαν  για μας - ήδη είχαμε προδώσει τις αρχαιολάγνες προσδοκίες που ήθελαν   τα παλληκάρια του 1821 να φοράν χλαμύδες. Αλλά και τώρα βέβαια δεν θα βρεις ούτε έναν μπουζουξή στην Πλάκα – πόσο μάλλον μουστακαλή με κουστουμάκι. Τα περισσότερα μαγαζιά έχουν γίνει αυτοαναφορικά: δια συνεστιάσεις συλλόγων απανταχού Νησιωτών, Ηπειρωτών, Θεσσαλών, Μακεδόνων, Θρακών,  Κρητικών και χαμένων πατρίδων. Οι γνήσιοι (sic) τουρίστες πάνε κατ’ ευθείαν με τσάρτερ στις αμμουδιές. Δεν υφίσταται και δεν νοιάζει κανέναν το κουλέρ-λοκάλ των ταινιών του ’60 . Η μέλλουσα Φλώριδα της Ευρώπης είναι η Ελλάδα. Έπαθλον βορείων συνταξιούχων που αναζητούν θερμά κλίματα για τα αρθριτικά τους. Άνθρωποι αγράμματοι, που δεν συγκινούνται ούτε από πενιές, ούτε από μαρμάρινους  στύλους, ούτε από αρχαία χειρόγραφα, κινούμενοι εν μέσω θαυμαστών αντιγραφέων τους.  Το αστείο βέβαια είναι ότι και οι περισσότεροι αντιγραφείς χειρογράφων –οι οποίοι υπέφεραν επίσης στα γεράματά τους από αρθρίτιδες στα δάχτυλα- ήσαν αγράμματοι. Δεν αντέγραφαν με επίγνωση. Είχαν όμως μία αξιοθαύμαστη δεξιότητα παιδιόθεν κτηθείσα: Ζωγράφιζαν πειθαρχικώς και με ακρίβεια αυτό που έβλεπαν.